سه توجیه از سه بیت بیدل

سه توجیه از سه بیت بیدل 

پیش نوشت:

"بیدل"،شاعریست کلیشه زدا که در کاربرد قرینه های مفهومی در یک بیت (وسپس در ساختار مجموعی ابیات) رابطه های متعارف ودال- مدلولی واژه ها را برهم می زندو با روش ویژه ی خودش، قرینه های مفهومی ورابطه های موضوعی را شکل می دهد.

این روش کلیشه زدایی متعارف وبرهم زدن رابطه های دال- مدلولی واژه ها، چیزیست که چهره ی این "ابرشاعر" زبان پارسی را نه تنها از هم نسلانش؛بلکه ازشاعران پیش از او وپس از وی نیز، برجسته ومتمایز می سازد.

ازویژه گی های مهم زبان شعر بیدل در روش کلیشه زدایی وبرهم زدن رابطه های متعارف دربیان، یکی هم بخشیدن حس وزنده گی شاعرانه ودادن نوعی حیات برای واژه ها، اصطلاحات وپدیده های بی جان است: 

"نسیم شانه کند، زلف موج دریا را 

غبار سرمه دهد، چشم کوه وصحرا را"

"نسیم" در مصرع نخست،به یک پدیده ی جاندار ومتحرک تشبیه شده که " زلف موج دریا را شانه می کند".

"شانه کردن" به دست نسیم، نوعی حیات بخشی به ماهیت نسیم، باتوجه به صفت "جاری بودن"آن است که بیدل در تخییل شاعرانه اش به آن (نسیم) زنده گی داده وپویایی نسیم را زیبا توجیه کرده است. 

در مصرع دوم نیز،" غبار" پدیده یی است جاندار که به "چشم کوه وصحرا سرمه" می دهد. بی تردید این فرایند "سرمه دهی غبار به چشم کوه وصحرا" همان نگاه زنده ی "بیدل" به اشیا- ویا به گونه یی – زنده گی دادن به پدیده های غیر جانداراست.