خطا ها و تناقضات قرآن

زیر این عنوان خواهیم کوشید تا باروشی متمدنانه ، منطقی و مستدل خطاها ولغزشهای لغوی و علمی و تناقضات منطقی موجود در قرآن را مورد بحث وبررسی قرار دهیم.لذا از آنانیکه خود رادرزمرۀ فقها ،علماء و مفسرین اسلام قلمداد مینمایند صمیمانه دعوت به عمل میآوریم تا در مباحثات با ما شرکت ورزیده نظرات و ملاحظات مارابه همان روشی که ما آنرا مطرح مینماییم به نقد بکشند البته نه با روشهای پرطمطراق واعظانه وتکیه خانه ئی وخانقاهی . ما این بحثهارا در بخشهایی جداگانه ودنباله دار إرائه خواهیم نمود.

بخش دوم

سورۀ البَقَرَة

البقرة آیۀ ( 1 ) :

در آغازبرخی از سوره های قرآن ، یک و یا چند حرف به گونه یی مستقل وجداگانه آمده است که به نامهای " فَواتِحُ السُّوَر " یعنی آغازگرسوره ها ، و " حروف مُقَطَّعة " و نیز " حروف بُریده " یاد شده و به صورت نماد یا تصویر حروف هجا و نه به صورت نامهای آن حرفها ، نوشته میشود، به گونۀ مثال می نویسند : « الم 0 ذَالِکَ الکتابُ ... » و آنرا میخوانند : « ألِف لام میم 0 ذَالِکَ الکتابُ ...» نه اینکه آنرا به اینگونه بنویسند .
برخی از این حروف مُقَطَّعة آیۀ مستقلی به حساب می آیند مانند « الم » در همین سورۀ البَقَرَة ، وبرخی دیگر از این حروف آیۀ مستقلی نه بلکه جزئی ازآیۀ أول سوره به حساب می آیند ، مانند: حرف« ن »در سورۀ القلم ،
جاییکه « ن » جزئی از آیۀ : « ن والقلمِ و ما یَسطُرُنَ » را تشکیل میدهد.

قبل از پرداختن به بحثهای مشخص دراین موارد ، قابل یاد آوری میدانیم که بدرالدین محمدبن عبد الله بن بهادر الزَّرکشی ( م 794 هجری) درکتاب البرهان فی علوم القرآن خود نوشته است که : « مدرسۀ بصرة حروف مُقَطَّعَة را آیات مستقل نه بلکه جزئی از مابعد آن میداند ، اما تقسیم نمودن آ ن به آیات مستقل و یا جزئی ازآیات ، بر میگردد به مدرسۀ کوفه.»

در زمینۀ این " فَواتِحُ السُّوَر " و " حروف مُقَطَّعة " و یا به عبارت دیگر حروف بریده پرسشهای زیرین را میتوان مطرح کرد :
1
– چرا این مُقَطَّعَات تنها در آغاز بیست و نه سوره آمده و در آغاز هشتادو پنج سورۀ دیگر قرآن نیامده است؟
2 – چرا این حرفها در برخی از سوره ها آیۀ مستقل به حساب می آیند و در خی دیگر نی و معیاری که برحسب آن ، حرفهای یاد شده ، آیۀ مستقل و یا جزئی ازآیه به حساب آیند ، چه بوده میتواند؟
3 – منظور از آوردن این حرفها چه بوده است و چه معانی یی را إفاده مینمایند و یا به عبارت دیگر این حرفها چگونه تأویل و تفسیر میشوند ؟
در لابه لای سطر های پایین سعی خواهیم کرد تاخواننده گان عزیز را در جریان آراء ونظریات مفسرین در باب این حرفها قرار داده و هریک از آن نقطه نظرهارا به بررسی و نقد بگیریم.
نخست – مُقَطَّعات به مثابۀ ابزارانگیزش و تنبیه :
قرطبی درضمن تأیید و برشماری تفسیر ها و تأویلهای دیگری که از این حرفها شده است تأکید بر آن دارد که منظور ازنزول این حرفها آن بوده است که محمد با تلاوت و زمزمۀ آن با آواز بلند ،نخست توجه وانتباه مشرکین را به خود جلب نموده و سپس آیات قرآن را برایشان بشنواند زیرا در آن زمان مشرکین از گوش دادن به محمد که میخواست قرآن را برایشان تلاوت کند سر باز میزدند و نمیخواستند آنرا بشنوند. در این تأویل و تفسیر محمد بن أبی بکر رازی و برخی دیگر از مفسرین با قرطبی هم باور اند.
همچنان أبی محمد عبدالحق بن غالب إبن عَطِیَّة الأندَلُسی الغَرناطي (ت 546هجری ) در کتاب المُحَرَّرُالوَجِیزفی تفسیرالکتابِ العزیز و الزَّرکشی در البرهان ضمن تأیید گفته های قُرطُبی و دیگران ، پا را ازآن فراتر نهاده حرفهای یاد شده را أدوات و ابزارهای ندا و تنبیه دانسته اند که هدف ازآن برانگیختن و بیدارساختن اذهان و عقول همگان به خاطر بذل توجه به تلا وت و قرائت قرآن میباشد. وآنرا به غرش رعد که پیام آورفیض و برکت باران میباشد ، تشبیه کرده اند.
واما درنقد این تأویل نکات زیرین را قابل یاد آوری میدانیم :
هرگاه بپذیریم که محمد میخواسته است با زمزمۀ این حرفها توجه مشرکین و کسانی را که از شنیدن قرآن سربازمیزدند به خود و تلاوت آیات قرآنی اش جلب نماید ، پس چرا تمام سوره های مکی دارای چنین حرفها یی نیستند. حال اینکه هنگام بررسی سوره هایی که با این حرفها مزین شده اند ، در می یابیم که :
1 – حرفهای ( الم ) در دو سورۀ البقرة و آل عمران آمده است و هر دوی این سوره ها مدنی هستند و چنانکه میدانیم محمد در مدینه از ناحیۀ عدم توجه و گوش نسپردن مردم به سخنانش مشکلی نداشت .
2 – حرف ( ن ) در سورۀ القَلَم آمده است که از نخستین سوره ها بوده و گفته میشود که آیۀ اول آن نخستین آیه ییست که به محمد" نازل " شده است . و این در حالیست که همه آگاه اند که محمد دعوت خود را به گونه یی سری و مخفیانه به راه انداخته بود ، لذا این إدعاء که گویا این حرفها به مثابۀ أدوات ندا و تنبیه به کار میرفته اند با واقعیت سری بودن دعوت محد درمراحل آغازین این دعوت ، در تناقض قرار میگیرد و پذیرفتنش معقول به نظر نمی آید.
3 – برخی از حروف مُقَطَّعة در سوره هایی آمده است که تاریخ آن به لابه لای سالهای سوم قبل از هجرت إلی وقوع هجرت تعلق میگیرد و این سوره ها عبارتند از : الدُّخان – الشُّوری – الأحقاف – الغافر – فُصِّلت – الجاثیة – الزُّخرُف و همانگونه که اسناد و شواهد تاریخی نشان میدهد در این سالها کشیده گی ها و دشمنی میان محمد و قبیلۀ قریش به حدی أوج گرفته بود که إمکان به کارگیری روش إیستادن در یک نقطۀ بارزو دعوت از مردم به گرد آمدن به أطراف وی جهت گوش دادن به سخنانش را از او سلب نموده بود
4 – هرگاه بپذیریم که این حرفها أدوات نداء و تنبیه هستند ، این پرسش مطرح میشود که آیا برای محمد ساده تر نبود تا از همان ادوات و واژه های مروج وعام فهم که در همچو مواردی به کار میرفته است ، استفاده نماید تا بتواند جمعیت بیشتری را به سوی خویش جلب نماید ؟! سؤال دیگری که از این فرضیه عرض اندام مینماید اینکه هر گاه این حرفها أدوات وأبزارهای نداو تنبیهی بوده که محمد آنرازمزمه کرده است پس چرا کاتبان قرآن آنرا در زمرۀ " وحی " درج نموده اند ؟
5 – هرگاه این حرفها برای نداء و تنبیه بوده باشد ، به این معنیست که تاریخ مصرف آن پایان یافته ودیگر نیازی به آن إحساس نمیشود ، لذا آیا این أمر با مفکورۀ کار آمد بودن قرآن در هرزمانی و مکانی، در تعارض قرار نمیگیرد ؟
دوم - مُقَطَّعات به مثابۀ أسرار خداوندی :
بخش بزرگی از مفسرین قرآن را عقیده براین است که این حرفها از أسرار خداوندی در قرآن بوده و حرف زدن در بارۀ آن جائز نیست . وروایت میشود که جانشینان چهارگانۀ محمد ونیز عبدالله بن مسعود به همین عقیده بوده و گفته اند : این حرفها ، رازهای سربه مهربوده وتفسیر پذیر نیستند. ( قرطبی )
و درتفسیر هایی که مؤلفین آن به این باوراند، مانند تفسیر جلالین ،هرجاکه به این حرفها رسیده اند ، لب فروبسته و نوشته اند :« خدا وند خودش میداند که مرادش از این حرفها چیست .»
در همین رابطه أبی محمد صدرالدین روزبهان( متوفی 606 هجری ) در عرائس البیان فی حقائق القرآن – به نقل از إمام جعفر صادق مینویسد که:« این حرفهاأسرارورازهای ویژه یی است میان خدا و حبیبش و از آنجهت به این شکل آمده است تا دیگران ندانند که میان آن دو چه رمزورازی نهفته است. »
درنقد وبررسی این نظریه باید گفت : ازآنجاییکه قرآن یک متن سمبولیک ، تصوفی و شاعرانه نبوده وکتابیست که به رویدادها، چالشها ومراودات یومیۀ مردم در چارچوب شرائط زمانی ومکانی مشخص همان جامعۀ بدوی عربستان میپردازد و این امر به نوعی مایۀ مباهات محمد و یارانش نیز هست ، پس موجودیت همچو حرفهایی در آغاز سوره ها خود به خود با روحیۀ بقیۀ نصوص قرآن در تضاد و تعارض قرار میگیرد. و هر گاه " أسرارخدایی " بودن این حرفها پذیرفته آید ، این را نیز بایستی پذیرفت که محمد برخلاف إدعای خویش مبنی بر وضاحت و عام فهم بودن قرآن در آیۀ 195 سورۀ الشعراء و آیۀ 174 سورۀ النساء ، علی الأقل درهمین مورد، به آن جنبه یی سمبولیک و صوفیانه بخشیده است.
از آنچه گفته آمد میتوان نتیجه گرفت که این طرز دید که حروف مقطعة " أسرار خدایی" اند ، به خودی خود دال برآنست که قرآن در بر گیرندۀ عناصر و واژه های گنگ و فاقد معنی نیز هست.

سوم - مُقَطَّعات به مثابۀ نشانه ها وسمبولهای با معنی :
بسیاری از مفسرین را عقیده بر آنست که این حرفها نشانه ها و سمبولهایی اند که معانی و مدلولهایی را با خود حمل مینمایند ، و هریک از آنان برای این حرفها به خواست و سلیقۀ خودش ویا با استناد به روایتهای دیگران ، معانی و تأویلهای گوناگونی داده اند چنانکه به گونۀ مثال طبری درمورد حروف مقطعۀ ( کهیعص ) ک به صورت ( کاف ، هاء ، یاء ، عین ، صاد ) تلاوت میشود و آیۀ اول سورۀ مریم را تشکیل داده است ، مینویسد : این حرفها نشانه های نامهای خداوند هستند، یعنی ( کاف ) نشانۀ ( کبیر ) ، ( هاء ) نشانۀ ( هادی ) ، ( یاء ) نشانۀ ( حکیم ) ، ( عین ) نشانۀ ( عالم ) و ( صاد ) نشانۀ ( صادق ) میباشد. و می افزاید که در این زمینه همه یکسان نمی اندیشند و اختلاف نظر وجود دارد چنانکه برخی ازمفسرین آنرا نامی ازنامهای قرآن و برخی دیگر نامی ازنامهای خداوند میدانند.
درزمینۀ این تأویل نکات زیرین را میتوان بر شمرد:
1 - گفته میشود که برخی ازاین حرفها به نامهای خدا وبرخی دیگربه صفتهای او دلالت مینمایند.چنانکه محمدبن أبی بکر رازی مینویسد که از إبن عباس روایت شده است که : " الم " یعنی ( أَنَااللهُ أَعلَمُ - من خدایی هستم که میدانم ) و " الر " یعنی ( أَنَااللهُ أَرَی - من خدایی هستم که می بینم ) و " المص " یعنی ( أَنَااللهُ أَفضِلُ - من خدایی هستم که مهربانی میکنم ) . از این قبیل تأویلها وتفسیرهادر کتب تفسیر فراوان به چشم میخورد و از آن جمله است تأویل صدرالدین روزبهان از حروف مقطعۀ " الم " در عرائس البیان فی حقائق القرآن که گفته است : الف به وحدانیت ذات خواوند ، لام به ازلیت صفات او و میم به توانایی او در نمایش نشانه ها ؛ إشاره مینماید.
در همین راستا محمد بن أبی بکر رازی به نقل از سعید بن جبیر آورده است که میگوید : مجموع مقطعات ( الر – حم - ن ) کلمۀ ( الرحمن ) را تشکیل میدهد مگر از بقیۀ مقطعات نمیتوان چنین ترکیبهایی ساخت.
قرطبی به نقل ازإبن عباس و علي بن أبی طالب می نویسد که گفته اند : حروف مقَطَّعَۀ قرآن اسم أعظم خداوند است مگر ما نمیدانیم که آنرا چگونه ترکیب نمایم.
2- برخی ازاین حرفها دلالت به نامهای خداوند برخی دیگر دلالت به نامهای دیگری مینمایند . چنانکه محمد بن أبی بکر رازی را عقیده براینست که در " الم " منظور از ألف ( الله ) ، منظور از لام ( جبریل ) و از میم ( محمد ) میباشد یعنی : خدا کتاب را به زبان جبریل به محمد فرستاد.
3- برخی ها به این باور اند که این حرفها نامهای قرآن اند . مثلا إبن عطیة در المحرر الوجیز مینویسد: « این حرفها همانند الفرقان و الذِّکر نامهایی از قرآن اند » و برخی دیگر معتقد اندکه این حرفها نامهای سوره ها هستند که در این مورد میتوان به آنچه که محمد بن أبی بکر رازی در تفسیر خویش آورده است إستناد جست .
در این میان پروفسور رضا آیرملو با تکیه بر دیدگاه برخی دیگر از محققین ، به این باور است که این حرفها ممکن است حرفهای اول نامهای کسانی باشند که موقع جمع آوری آیات در زمان أبوبکر و عثمان، این آیات را از حفظ بوده یا در إختیار گروه جمع آوری کننده گان قرآن قرار داده بودند، و در هر حال، جز بقایای یادداشت جمع آوری کننده گان در مورد منبع آیات جمع آوری شده هیچ نیستندو هیچ معنایی ندارند.( رضا آیرملو- قرائت قرآن " غیر دینی " – جلد اول – ص : 273 )
4 – تأویل دیگری نیز وجوددارد مبنی براینکه فواتح سوره ها، که همین حروف مقطَّعة باشند ، در برگیرندۀ شناخت زمانه های وقوع حوادث ورویدادهای بزرگ تاریخی هستند. إشاعه دهنده گان این تأویل با تکیه بر سرهمبندی های ریاضی ومحاسبات مروج در علومی به نامهای " حساب جُمَّل " ، " أبجد " و "جفر" تأکید برآن دارند که درک معانی حروف مقطعة به جزبا استفاده از همچومحاسباتی ، إمکان پذیر نیست. برای دریافت معلومات بیشتردراین مورد ،مراجعه شود به تفسیر طبری و نیز تفسیر سورآبادی ج 1 – ص 25 - 27 نوشتۀ ابوبکرعتیق بن محمد هروی نیشاپوری معروف به سورآبادی یا سوریانی ، هچنان مقالۀ آرثرجفری پیرامون این حرفها به نشانی:
http://www.answering-islam.org...
ونیزکتاب إرهاصات الاعجاز العددي في القرآن الكريم. در سایت انترنتی :
www.islamnoon.com

و اما در نقد اینگونه تأویلها باید گفت که این تأویلها وتفسیرها و اختراع معانی ومدلولهای من درآوردی و سلیقه یی برای حرفهای مُقَطَّعة در حقیقت تلاشی است به خاطر پرده افگندن به روی دشواریهای ناشی از نظریه یی که این حرفها را سرِّالهی دانسته و بررسی آنرا مجاز نمیداند.و اما این تفسیر به خودی خود با آنچه که قرآن در وصف خویش مبنی بر وضاحت ، ساده گی و سلاست آورده است در تضاد و تعارض قرار میگیرد ، چنانکه در آیت 195 سورۀ الشعراء آمده است : « بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُبِینٍ »یعنی به زبان عربی واضح . در حالیکه آیۀ اول خود همین سوره را حروف مقَطَّعَۀ ( طسم ) تشیل داده است. از سوی دیگر هرگاه فحوای آیت 174 سورۀ النساء را در نظر بگیریم که میگوید : « یا أیُّهَاالنَّاسُ قَد جاءَکُم بُرهَانٌ مِن رَّبِّکُم وأَنزَلنَاإِلَیکُم نُورًا مُبِینًا » یعنی : « ای مردم به شما از سوی پروردگارتان برهان آمده است و مابرایتان نوری روشن نازل نموده ایم .» دیده میشود که این آیت با حرفهای گنگ و بی معنی مُقَطعات و با تمام آنچه که اندر باب تأویل و تفسیر آن تا اکنون تراشیده شده و پس از این تراشیده خواهد شد ، در تضاد و تناقض آشکار قرار میگیرد ، و با هیچ تأویل و تفسیری نمیتوان آنراحل وفصل نمود.

پایان بخش دوم

Azizyasin78 yahoo.com