معادن افغانستان و یک هزار ملیون دالر

افغانستان کشوریست که دارای منابع سر شار ومعادن فراوان دست نخورده میباشد که شاید از جمله کشور های دارای بیشترین ذخایر معدنی در آسیای میانه باشد، میتوان بطورنمونه از معروفترین معادن نام برد که بخش کوچک آن در رژیم های گذشته نظر به نیاز مندی آنروز استخراج گردیده اما متابقی این ذخایر عظیم زیر زمینی بعد از مراحل اکتشاف دست نخورده وبحال خود باقیست.

معادن متعدد مانند: ذغالسنگ، آهن، مس، طلا، سرب، لیتیم، کرومیک، نفت، گاز طبیعی، یورانیم، برایت، واحجار کریمه مثل زمرد، لاجورد، لعل، یعقوت وغیره میباشد.

قرار اظهارات زمین شناسان وزارت معادن وصنایع ارزش معادن کشور با ساس سروی انجام شده به یک تری لیون( هزار ملیارد) دالر میرسد. که برای کشور فقیر مانند افغانستان سرمایه کلان به حساب می آید، اما استخراج معادن وبدست آوردن چنین وجوه قابل ملاحظه راه است بس پر پیچ وخم وطولانی. قابل ذکر است که نبود ظرفیت ومیکانیزم فنی استرخاج معادن، فساد اداری وسیستم اقتصادی غیر واقعی برای شرایط کنونی کشور مشکلات هایی اند که درین زمینه امید ها را به یاس تبدیل مینماید.

استخراج معادن یک پروسه مغلق جیولوژویکی است که اندک اشتباه و کاربرد شیوه های نادرست عواقب ناگوار زیست محیطی وتغیرات فزیکی در ساختار قشر زمین وعمیقتر از آن در ساحات غیر قابل نفوز زمین سوراخ ها و شکستگی هارا موجب میگردد. استخراج معادن کشور کار نیک است ، از یکطرف سبب رشد اقتصاد وبلند رفتن سطح زندگی مردم مان میگردد و از طرف دیگر زاویه دید بیگانگان را که از سالیان متمادی باین منابع سرشار وطن چسشم دوخته اند تغیر داده و خواهدگذاشت تا با رهایی از شر این جنگهای خانمان سوز نفس راحت بکشیم. از نظر محیط زیست منابع به دوبخش تقسیم گردیده که شامل منابع قابل تجدید و منابع غیر قابل تجدید میباشد .معدینات از جمله منابع غیر قابل تجدید است که ازیک طرف نمیتوان آنرا باز سازی، نوسازی ویا تجدید دوباره نمود و از جانب دیگر اگر از وسایل مورد نیاز وشیوه های فنی مدرن کارگرفته نشود عواقب وخیم زیست محیطی را بار می آورد که علاوه بر آلودگی های محیطی( آب ، خاک، هوا....) و پراگندگی ضایعات جامد، خطرات ایکو لوژیکی، فردی واجتماعی را در قبال دارد که خبر آن گاه ونا گاه از گوشه های جهان به گوش مان میرسد. در حقیقت استخراج معان یک نوع مداخله بشر در ایکو سیستم های خشکه وبحری است که با اندک بی احتیاطی مو جب برهم زدن نظم طبیعت گردیده وفجایع زیست محیطی را بار می آورد. برای وضاحت بیشتربه خوانند گان، موضوع را مختصرآ نظر اندازی مینایم :

ارزش واهمیت اقتصادی معادن:

گرچه بشر از آوان زندگی در روی زمین به اهمیت مس وآهن پی برده در ابزار سازی های خیلی ها ابتدایی از آن کار میگرفتند که رفته رفته انسانها بعد از رشد وتکامل بالخصوص بعد از انقلاب صنعتی در اروپا آننها بیشتر به اهمیت وارزش استخراج معادن آگاهی حاصل وزمینه رشد اقتصاد، تولید انرژی، فرآورده های کمیاوی، اعمار شهرها و عا مل پیشرفت وتغیر ات در سطح زندگی دانسته شده است. اما بعد از انقلاب صنعتی با یک حرکت جهشی وعجولانه، اروپایی های تمام معادن وداشته های زیر زمینی خودرا استخراج و بعد از رفع نیازمندی های داخلی به منظور بازار فروش و بدست آوردن موادخام اقدام به لشکر کشی وتجاوز به حریم کشور های همجوار و دور تر از ساحه اروپا به کشور های فقیر آسایی وافریقایی نمودند و به شیوه های مختلف منابع زیر زمینی آنها را استخراج و استفاده نمودند. معادن در هر گوشه جهان است، مگر بیشتر از کشور های فقیر استخراج و در کشور های غنی تولید ودوباره به کشور های فقیر بفروش میرسد. البته این انگیزه سبب پیشرفت رشد اقتصادی در عرصه های مختلف در کشور های غربی گردیده، اما در کشور های فقیر باثر مداخلات بیرونی باعث تفرقه، ویرانی و جنگها شده است.

معادن فابریکه زاست:

استخراج معادن پیشرفت های چشمگیری را در قبال دارد در صورتیکه دولت وگرداننده گان امور دارای یک پلان وستراتیژی منظم در راستای استخراج معادن، پروسس و کاربرد آن بادر نظر داشت مراعات اصول ومیکانیزم های قبول شده ، دست آورد های متخصصین ، دست اندر کاران و جیولوجستها، وداشتن یک طرزالعمل مطابق به اصول ومقرارات اداره حفاظت محیط زیست ملل متحد وسایر ادارات ذیربط جهانی با تفاهم باه ار گانهای ذیدخل داخلی بوده باشد. استخراج معادن به منظور استفاده درست مستلزم دستگاه های تولیدی وفابریکه هاست که نظر به حجم ، ترکیب ونوعیت مواد خام در ساحه معادن ویا دیگر نقاط کشور با لزوم دید ونظریات کار شناسان صورت میگیرد. معادن بصورت عموم دارای منرال ، فلزات وگازات مختلف النوع اند که ساختار آن از یک ساحه به ساحه دیگر متفاوت است. مواد مختلف النوع ایجاب تشخیص، تصفیه، تولید وبهره برداری را مینماید تا از هر نوعیت در داخل وخازج از کشور استفاده معقول صورت گیرد. روی این هدف احداث فابریکه های بزرگ وکوچک ودستگاهای مجهز یک امر ضروری است که عاید بیشتری را به ار مغان می آورد. در صورت نبود فابریکه و دستگاه های مورد نیازاستخراج، تولید موادخام بطور درست وفنی صورت نگرفته که از کیفیت مواد معدنی کاسته میشود. همچنان در معادن امکان تولید گازات بیشتر است و دستگاه است که ازین گازات در تولیدات استفاده مینماید وشامل سیکل اقتصادی میگردد و در غیر آن در فضا رها نا وهنجاری های زیست محیطی را بار می آورد.

داشتن طرزالعمل ها:

نظر به حکم ماده ( 75 ، فصل نهم) قانون محیط زیست افغانستان ، وزارت ها وادارات ذیربط (وزارت محترم معادن وصنایع) مکلفیت دارند که باتفاهم با ادارات ذیربط در مورد معادن، استخراج مواد، انتقال، تحلیل وتجزیه ، تولید وکاربرد صورت میگیرد، اسناد قانونی وطرزالعمل داشته باشد که بعد از تصویب ارگانهای مربوطه به استرخاج معادن اقدام گردد تا از عواقب وخیم ووخطر ناک آن جلو گیری و استفاده اقتصادی بیشتر از معادن کشور صورت گیرد. مگر قسمیکه دیده میشود وزارت محترم معادن وصنایع ترکیبات اکثر معادن کشور را هنوز تشخیص نه نموده تا با ساس آن قانون استخراج معادن و بهره برداری از آنهارا تدوین نمایند. در غیرآن امکان پیش بینی وتخمین ازرش ارزی استخراج معادن در شرایط فعلی یک اندازه دشوار و احساساتی به نظر میرسد و مستلزم یک سلسله کار هایست که به وقت وزمان ورجال کار آزموده نیاز دارد.

اثرات دلخراش وناگوار استخراج معادن:

درحقیقت سرمایه داران بزرگ، کمپنی های استخراج نفت و سایر موادمعدنی منرالی (مواد غیر قابل تجدید) دشمنان حفظ محیط زیست اند که طبقه فقیر جامعه در اختیار آنها قرار میگرد. این شرکت ها بصورت عموم حفظ محیط زست را در نظر نداشته، بلکه بخاطر بدست آوردن منافع بیشترو تلاش بیشتر در صدد آن است که با شتاب معادن را استخراج ومواد خام موردنیاز را بدون جدا سازی مواد ترکیبی آن بدست آورده شامل پروسه تولید سازند وبدین تر تیب پول های هنگفتی رانصیب شوند. استخراج معادن عامل عمده تخریب محیط زیست طبیعی و فزیکی است که سبب آلودگی خاک، هوا، آب گردیده و درنبود قانون استخراج سبب فساد اداری نیز میشود. ضایعات عمده در محیط اطراف معادن مواد ضایعه( دنباله Trailing) پارچه های سنگ، ریگ وگل است که به شکل توده های نامنظم در ساحه معادن بوجود می آید وتنظیم دوباره آن مصرف گزافی را ایجاب مینماید. مواد کمیاوی، گازات مضره، سیماب آلاینده های اند که محیط را آلوده وداخل جریان آب دریا ها شده وشامل ترکیب آبهای زیر زمین وتحت الارضی میگردد . در بسیاری موارد حیوانات آبزی، تجزیه کننده گان( زنده جانهای مفیده) ونباتات را از بین میبرند. رهایی گازات، پراگنده شده ذرات جامد، مایع وگاز در هوا عوامل بیماری های گوناگون است که تاثیرات فزیکی وروانی بالای زنده جانها میگزارد.

وسایل نقلیه قوی، استفاده ماشین آلات بزرگ استخراجی وتجزویه وی، ترکتورها وغیره که عمومآ از دیزل وهایدروکاربن قوی استفاده مینمایند عامل دیگر آلودگی محیط وتولید بیشتر گاز کاربن دای اکساید ومونو اکساید اند که هوارا آلوده وگرم میسازد.

سیاست مداران باشنده گان اطراف معان را خوش میسازند که برایشان زمینه کار مساعد میگردد مگر بی خبر ار اینکه زمین های زراعتی شان آلوده، هوایکه تنفس مینمایند آلوده از مواد زهری، رسوبات گرد وخاک و مواد زاید معادن پراگنده وتعلیق درهوا در اثر ریزش باران ووزیدن باد روی زمین ها، درختان، مزرعه رسوب مینماید که سبب تخریب تولیدات ومحصولات زراعتی میکردد. در صورت مداوم زمین های زراعتی اطراف معادن بزرگ تغیر شکل نموده و قوه حاصلدهی را از دست میدهند که اگر دقت شود، درحقیقت اضرار وپیامد های ناگوار استخراج معادن برای ساکنین اطراف معادن به مراتب بیشتر از مفادیکه از کاردر معادن بدست می آورند میباشد.
انتشار تشعشع ومواد را دیو اکتیف، معضله دیگریست که در جریان استخراج وذوب مواد آهن( مواد معدنی) در دستگا ها تولید ودر فضا رها میگردد ومشکلات زیاد صحی وتغیرات اقلیم را بار می آورد. البته در راستای تشعشع وگازات مضره در افغانستان کدام آیدای وجود ندارد و صرف در بعضی ممالک پیشرفته ازین ناحیه نگران اند مگر باز هم کمپنی های تولید واستخراجی از قوت بالایی برخوردار اند.

پرسونل فنی و تدابیر ایمنی:

در کشورمان و حتا در بسیاری از کشورهای جهان اشخاص فنی ومسلکی که بتواند ابعاد مضره وتاثیرات ناگوارناشی از وقوع حوادث داخل معادن وآلودگی های مواد استخراج شده از معادن را در محیط تشخیص دهند ویا بتوانند تدابیر ایمنی را حین استخراج برای افراد داخل وخارج معادن در نظر گیرد وجو ندارد واگر موجودهم باشد به رهنمایی علمی وعملی مداوم ضرورت دارد. ساختمان زمین قسمی است که تعاملات داخلی وطبقات ارضی در تغیر وتکامل اند وامکان آن موجوداست که گازات ، موادات وتشعشعات ناشناخته شده پدیدار شود که با اندک مداخله بیجا وسوراخ شدن قشر ساحه غیر قابل نفوذ زمین آشکار گردد که عواقب وخیم آنرا نمیتوان از پیش بینی کرد. مثال آنرامتیوان از وقایع خلیج مکزیک، انفجارات معدن ذغالسنگ در چین وآتش سوزی در ساحات معدن دردیگر نقاط جهان نام گرفت که صد ها نفر درین حادثات جانهای خودرا از ددست داده و ملیون ها حیوانات آبزی در اثر ریزش مواد زهری در آب ویا آلوده شدن آب هنگام انتقال نفت خام از بین رفته اند.

لذا قبل از استخراج معادن، ضرورت احساس میشود که وزارت مربوطه عضویت کنوانسیون استخراج معادن جهانی را کسب و معلومات جدید را در رابطه به شکل بلا وقفه در یافت وبدسترس کارمندان خود بگذارد.
تاثیرات منفی گازات وذرات منتشره از معادن:

تاثیرات بسیارمنفی استخراج معادن در جریان وبعداز استخراج بالای محیط، پراگنده شدن ذرات گردخاک وگازات هنگام کندن وبرمه کاری کوه ها، چا های دهن باز، استعمال مواد کمیاوی کمکی هنگام برمه کاری ( موجب تولید مواد زهری ومواد نا شناخته مضردرمعادن) گردیده، در هوا و محیط زیست موجب بروز امراض گوناگون میگردد. استخراج معادن باعث بروز گازات گلخانه یی، کاربن دای اکساید، میتان( از زیر زمین رهامیشود)، سلفردای اکساید، آرسنیک، مواد سربی، لکه های داغ، ریزش باران های زهری در اطراف معادن وحتا شهرها سبب بیماری های سرطانی؛ ضیق النفس، لکه های جلدی؛ سرگیچی، سکته های قلبی... را بار خواهد آورد.

تاثیرات استخراج بالای محیط زیست:

اگر معا دن رااستخراج نکنیم کشور مان عقب مانده وانکشاف نخواهد کرد و خارجیان نیز مارا آرام نخواهند گذاشت. اگر به شکل درست وفنی با استفاده از وسایل مجهز مخصوص معدن استخراج گردد و قبل از استخراج تدابیر ایمنی گرفته نشود وعواقب ناشی از بی تفاوتی مقامات مر بوطه ومعدن چیان پیش بینی نگردد به مشکلات زیر مواجه خواهیم گردید:

• بارش برف وباران، سرازیر شدن سیلاب، عبور آب از ساحات معادن ،مواد زهری را از سنگهای معدنی که عمومآ آهن، نکل، مس، سرب، سلفر، زنک، سماب، ذغالسنگ وسلفامیدها میباشد، آب وخاک را آلوده ساخته برای حیوانات ونباتات مضر و بیمار زااند و در اکثر موارد شامل زنجیره موادغذایی میگردد،

• قسمیکه دیده شده، اکثر معادن کشور در مسیر رودخانه ها قرار دارد که سنگ ریزه و دنباله آن مسیر آب را بند ساخته فرسایش کنار دریا و لغزش زمین های زراعتی را سبب میگردد،

• درنتیجه اکسیدیشن طبیعی، مواد سلفاید دار در مجاورت آب وهوا محلول های فلزی راتشکیل میدهند که زیان آوراست،

• هنگام تصفیه وجدا سازی ،موادکمیاوی وگازات خطرناک تولید میشود که هرکدام بنوبه خود زیان آوراست،

• در بسا موارد برای جدا سازی موادی اضافی چون سلفوریک اسید و سیاناید را استعمال مینمایند ونسبت عدم توانایی وکنترول آلودگی هارا بلنوبه سبب میگردد،

• فاضل آب معادن در ساحه شستشو، پاککاری، در ساحه معادن ویا فابریکه های مر بوطه با مواد فاضله کمیاوی یکجا شده برای انسان ، حیوان ونبات مضر میباشد،

• در جریان استخراج بخشی از ساحات زراعتی به شکل مستقیم وغیر مستقیم متضرر میگردد،

• هجوم وفشارمردم ( داخلی وخارجی) در منطقه تاثیرات منفی اجتماعی وذهنی را نیز در منطقه بار می آورد،

• در بساموارد، در گیری های محلی، رقابتی، حملات مسلحانه، قطع جریان آب نیز در ساحه معادن ومسیر آن صورت میگیرد که ناشی از رقابت کمپنی ها و سودجویی تیکه داران محلی وخارجی است،

• استخراج به پیمانه کوچک( معمول در افغانستان)، برای مردم زمینه کار رامساعد میسازد مگرکندن کارای ها وانفجارات ضایعات محیطی را سبب میگردد که جبران آن کاریست مشکل،

• تغیر سطح آب، تغیر در نوعیت آب ومشکلات ایکولوژیکی ناشی از تعاملات وترکیب مواد اضافی موجب از بین رفتن حیات در بین آب میگردد. بسا اوقات انفجارات وکندن کاری سبب جذب آب در زمین و موجب کم آبی میگردد.

• تخریب خاک ناشی از لرزش، سست شدن، ترکیب بامواد اضافی ورسوبات خاک در بستر دریا و کاسه بندهای برق آبی وآب گردان ها مشکل دیگریست،

• بعضی اوقاب ساکنین محل متضرر میشوند، زمین شان تخریب میشود ویاخانه هایشان در اثر لرزش ولغزیدن زمین تخریب وصدمه می بیند، گازات وذراات مختلف صعود شده در هوا و رسوبات آن در منازل ومزرعه مشکل دیگریست که ایجاب تدابیر مقمدماتی را مینماید.

• آلودگی خاک( موارد مختلف) علاوه بر اینکه نوعیت خاک را تغیر میدهد، نباتات بومی کمتر درآن ساحه نمو وحتا از بین رفته جای خودرا به گیا های هرزه وبیگانه می دهند، از همه بد ترکه حیوانات کوچک مفیده تجزیه کننده را که از نگاه حفظ محیط زیست بسیار پرارزش اند ازبین میبرند مانند آلودگی تیل، موادتیزابی،
گازات وغیره

• آزاد شدن گاز میتان ودیگر گازات نا شناخته شده مشکل عظیم است که سبب بسیاری امراض جلدی وطرق تنفسی میگردد.

• اکثرآ استخراج معادن برای سرمایه داران وکمپنی ها به اجاره داده میشود، این تیکه داران با خصایص استثماری ایکه دارند بر خلاف قانون و مقررات ایمنی برای گارگران وسایل ایمنی لازم تهیه نمی کنند ویا اینکه خطرات و اضرار جریان استخراج را برای کار گران معادن پوشیده نگهداشته ومعد ن چیان بیخبر در جریان کار با تنفس گرد وخاک وگازات مضره مریض، معلول ویا سبب مرگ تدریجی شان میگردد.

• آلودگی صوتی ناشی از صداهای کندک کاری، برمه کاری، لرزه زمین مشکل دیگرست که حس شنوایی، سیستم عصبی کارگران را متاثرمیسازد،

• عدم مراعات بهداشت در ساحه معادن که از کنترول خارج است برای همه کارگران، دریواران مشکلات را بار می آورد،

قسمیکه دیده میشود استخراج معادن بدوبخش نیروی اساسی وعمده ضرورت دارد، یکی نیروی متخصص وکار آزموده ودیگری برنامه ریزی دقیق وفنی، تا از ضرر های اقتصادی وعواقب نا گوار زیست محیطی جلوگیری گردد که در شرایط کنونی، وزارت محترم معادن دارای چنین ظر فیتی نمی باشد. مگر بسیاری از وزاری محترم در دوران کاری شان شعارها وگذارشات را در باره کار کردها یشان ارایه می نمایند، اما هیچگاه این شعار ها وخیالات جامه عمل نپوشیده است که از جمله دسترسی کشور به یک تریلیون دالر از ناحیه استخراج معادن جز همین خیالات خواهد بود.

امید وارم به کار وتلاش شبا روزی وزیر صاحب معادن وصنایع و سایر کادر های فنی این وزارت محترم معادن کشور استخراح و پول های قابل ملاحظه ی نصیب کشور گردیده ودر نتیجه دیگر بطرف خارجی ها دست طلب دراز نکنیم وطن ما متکی به منابع خویش بوده وبسوی خود کفایی گام بر دارریم، نه اینکه:
کوه کنی من به سخن میکنم * خدمت شیرین به وطن میکنم