ایران آخرین سرزمینِ بکرِ باقی مانده برای گروه‌های غربی

ایالات متحده امریکا بر تحریم‌هایش علیه ایران همچنان «وسواس» دارد، ده روز پیش وزیر امور خارجه ایران، محمد جواد ظریف، اندکی قبل از بازگشایی دیدارهای دو جانبه با واشنگتن این حرف را بیان کرده است. در حالی که بیش از یک هفته است که مارتن مذاکرات اتمی در نیویورک در حاشیه‌ی مجمع عمومی سالانه‌ی سازمان ملل متحد آغاز شده، محمد جواد ظریف برآورد می‌کند که کنگره‌ی آمریکا برای توافق با تهران مخالف است و علت آن خیلی ساده است «زیرا باید تحریم‌ها را علیه ایران بردارد.»

این گفته‌ها نشان دهنده‌ی بزرگی موانع پیش رو، برای بازگشت ایران به صحنه‌ی اقتصاد بین المللی است. با این حال از زمان تغییر شرایط سیاسی خاورمیانه که با حملات جهادگران در عراق و سوریه ایجاد شده است، به نظر می‌رسد که تنها از طریق اتحاد با تهران است که می‌توان آن‌ها را متوقف کرد. محافل تجاری برای رفع تدریجی تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی در حال آماده شدن هستند. با از سر گیری مذاکرات در ژنو بین گروه کشورهای ۵+۱ (یعنی پنج عضو شورای امنیت به اضافه‌ی آلمان) و ایران در ماه نوامبر گذشته گفتگوها آغاز شده است. این امید باعث شده تا از یک سال پیش به این سو ده‌ها نماینده به تهران سفر کنند.

نقش سوئیس در این میانه چیست؟ قرار ملاقاتی با شریف ناظم مافی، نایب رئیس اتاق بازرگانی سوئیس-ایران در تهران داشتیم. در واقع شریف ناظم مافی مسئول شرکت «بوهلر -آژ» در ایران و در کشورهای جنوب منطقه‌ی قفقاز است. این گروه که با سرمایه‌ی ۲/۳ میلیارد فرانکی در شهر اوزویل سوئیس مستقر است یکی از سازندگان اصلی تجهیزات صنعتی برای تولید آرد، شکلات و خوراک حیوانات است.

روزنامه‌ی لوتام: از تابستان امسال به این طرف، سر و صداها پیرامون گشایشی نزدیک در اقتصاد ایران مدام تقویت می‌شود. جو تهران چگونه است؟

شریف ناظم مافی: در حال حاضر در رابطه با گشایش اوضاع اقتصادی تا پایان امسال خوش بینی زیادی حاکم شده است به شرطی که مذاکرات ایران با گروه کشورهای ۵+۱ منجر به یک توافق در مورد برنامه‌ی اتمی ایران شود. با این حال به نظر من این سر و صداها چند ماهی بیشتر دوام نخواهد داشت.

لوتام: شما براساس چه تقویمی خودتان را دسته بندی می‌کنید؟

هرگز این را فراموش نکنید که این اسلحه‌خانه‌ی تحریم‌ها و شل کردن احتمالی‌شان به تصمیمات سیاسی ایالات متحده و یا رای و نظر پارلمان بستگی دارد، بلکه به مراحل حقوقی هم بستگی خواهد داشت. تردیدی ندارم که راه بسیار درازی در پیش خواهد بود حتی قبل از این‌که کنگره آمریکا به همه‌ی عادی سازی روابط اقتصادی با جمهوری اسلامی صحه گذارد. همچنین من از مخالفت با تضعیف همه تحریم‌ها، در بخشی از لابی‌های فعال زیادی که در واشنگتن هستند، صحبت نمی‌کنم. به نظر من این گروه‌های فشار، در هر صورت خواهند دید که تاثیرشان دیر یا زود رو به زوال می‌رود. آیا به خاطر همین تهدیدهای جنگجویان دولت اسلامی است که در حال حاضر آن‌ها به طور کامل در زمین خاورمیانه مشغول چیدمان دوباره‌ی نقش‌های‌شان هستند.

لوتام: این پیشرفت جهادی‌ها در عراق و سوریه آیا می‌تواند منجر به این شود که ایالات متحده‌ی آمریکا با دشمن سابق‌اش متحد شود، تا حدی که قبول کند ایران دوباره به صحنه‌ی اقتصاد بین المللی بازگردد؟

این سناریوی خوش‌بینانه‌ایی است که عده‌ی زیادی در تهران انتظارش را دارند. به علاوه این که از زمان به قدرت رسیدن حسن روحانی از یک سال پیش، موقعیت اقتصادی ایران بار دیگر در حال بازگشت به وضعیت پایداری است. برای مثال ارزش پول ملی در مقابل دلار به شدت سقوط کرد. با این حال به نظر من پیشرفت دولت اسلامی و به طور موازات آن بحران اوکراین، و اجبار واشنگتن برای اتحاد با ایران می‌تواند اشتباه بزرگی باشد. هنوز ایالات متحده ظرفیت و قابلیت مواجه با درگیری‌های بیشتر بدون کمک این و آن را دارد.

لوتام: آیا خوش رقصی فرستاده‌گان شرکت‌های چند‌ملیتی و کارفرمایان‌شان باعث تشدید [فشار] برای این اتحاد می‌شود؟

بله، هجوم آن‌ها قبلا شروع شده است. ما به تازگی پذیرای نمایندگان هیات‌های روسی و هیات‌های چینی بوده‌ایم. اما نباید فراموش کرد که این کشور یکی از بکرترین سرزمین‌ها باقی مانده برای مارک‌های غربی است که هنوز تقریبا این مارک‌ها در آن وجود ندارد. به موسسات سوئیسی نگاه کنید. تنها شرکت نستله، هولسیم و بوهلر هستند که پس از سال‌ها توانسته‌اند تشکیلا‌ت‌شان را این‌جا حفظ کنند. تصدیق این موضوع به شما معیار سنجشی برای فرصت‌های پیشنهادی در کشوری با ۷۷ میلیون جمعیت می‌دهد، جمعیتی که سطح تحصیلات خوبی هم دارد و تمایل به کار آفرینی در آن به شدت زیاد است. براساس یک سری داده‌های ساختارمند ما، یک هجوم پر شتاب در راه است، یک مکمل ارزشمند با کشورهای غربی وجود دارد. ما آن چه را که شما تولید می‌کنید نداریم و برعکس، آن چه ما تولید می‌کنیم شما ندارید. من فکر می‌کنم که برای مثال ایران می‌تواند به طور کلی پاسخگوی نیازهای سوئیس در زمینه‌ی انرژی باشد آن هم در زمانی که در مورد قابلیت اطمینان سرویس‌دهی گاز روسیه تردیدهایی به وجود آمده است.

لوتام: آیا شما هیات نمایندگان سوئیس را می‌بینید که به طور گسترده به ایران بیایند؟

در حال حاضر، تعداد زیادی از نهادهای سوئیسی هنوز برای آمدن به تهران و راه اندازی دوباره شبکه‌های ارتباطی‌شان محتاط هستند. اکثریت آن‌ها هنوز منتظراند تا در جبهه‌ی دیپلماتیک با ایالات متحده‌ی آمریکا پیشرفتی را مشاهده کند و بعد از آن به تهران بیایند.

لوتام: بخش‌های فعالی که با گشایش اقتصاد ایران، بیش از بقیه‌ی بخش‌ها برنده خواهند شد چه هستند؟

به طور قطع در بخش دارو و پتروشیمی یا هوافضا خواهد بود، زیرا درهای این کشور در طول سال‌ها روی این‌ بخش‌ها بسته بوده است. همین طور صنایع سنگین نیز فرصت‌های زیادی وجود دارد زیرا می‌توانند برای گروه‌هایی مانند استدلر (نقل به مضمون: سازنده‌ی تجهیزات و مواد راه آهن) راه گشا باشند. همچنین فکر می‌کنم بخش‌هایی که مربوط به محیط زیست است، برای مثال صنعت باز تولید الکتریستیه و یا بازیافت زباله‌ها هم فرصت‌های زیادی خواهند داشت.

لوتام: در زمینه‌ی بازرگانی چه بخش‌هایی در اولویت خواهند بود؟

از آن‌جا که مقامات و مسوولان آمریکایی از نزدیک همه چیز را کنترل می‌کند از این رو گروه‌های تجاری ساعت به ساعت واکنش‌ها و تغییر موضع و لحن آمریکایی‌ها را نظارت و بررسی می‌کنیم تا نهایتا اگر گشایشی در کارها ایجاد شد و یا تحریم‌ها کاهش یافت بتوانیم واکنش نشان دهیم. در واقع آن‌ها در مواجه با موقعیتی پوچ هستند. واشنگتن هشدار داده است که آن‌ها دست و پا‌ی‌شان در قید و بند رفته است و نمی‌توانند بار ماجرا را درک کنند. در این مدت رقبای آن‌ها و مذاکره‌کننده‌گان ارشد آمریکایی از طرف دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا (۱) به دنبال مجوزها و راهکارهایی برای رسیدن به توافق هستند. (نقل به مضمون: آژانس مسوول تحریم‌های اقتصادی واقع در وزارت خزانه‌داری آمریکا)

لوتام: در صورتی که تحریم‌ها برداشته شوند، تعداد زیادی تردید ندارند که در باره‌ی فرصت‌های اقتصادی و تجاری صحبت کنند مشابه زمانی در اروپا که دیوار برلین سقوط کرد.

فکر نکنم این اتفاق سریع بیافتد. نباید فراموش کنیم که محافل روسی، ترکی یا چینی که در این کشور حضور سابقه‌دارتری قبل از تحریم‌ها داشته‌اند ، هیچ تمایلی به ترک سهم‌شان در بازار ایران و واگذار کردن آن به رقبای غربی‌شان نداشته‌اند حتی اگر سفارتخانه‌های چین، روسیه و ترکیه هم مجوز خروج انبوه آن‌ها از بازار ایران را صادر کنند. و تنها چیزی که می‌ماند این مردم ایران هستند که عموما مجذوب تولیدات اروپایی از جمله تولیدات سوئیسی هستند و منتظر می‌مانند که بتوانند از این انتخاب جدید بهره ببرند. بار دیگر تکرار می‌کنم که گروه‌های روسی و ترک از وجود چنین رقیبی به شدت وحشت دارند. آن‌ها به خوبی می‌دانند که در واقع اصلا منتظر یک توافق آتش بس موقتی بین تهران و قدرت‌های بزرگ نیستند.

لوتام: تحریم‌های بین المللی اقتصادی چگونه فعالیت‌های روزانه‌ی این کشور را پیچیده‌تر می‌کنند؟

مشکل اصلی در پرداخت‌ها و انتقال موارد مالی است. همچنین بانک‌های سوئیس به دلیل تحریم‌های اعمال شده از طرف آمریکا علیه ایران بسیار سخت‌گیرتر شده‌اند. این موضوع کلیه‌ی نقل و انتقالات را دشوار و پیچیده می‌کند.

لوتام: گروه بوهلر از چهار دهه‌ی پیش در کشور ایران حضور داشته است، چگونه شما می‌توانید کار کردن را همچنان ادامه دهید؟ و در چنین شرایطی چگونه پرداخت‌ها به شما انجام می‌شود؟

در ابتدای امر ما فقط در زمینه‌ی کشاورزی و مواد غذایی فعال بودیم، بخشی که برای تحریم آمریکایی‌ها، جزو معیارهای مورد نظر نبوده است. این توضیح نشان می‌دهد که چرا ما توانسته‌ایم حضورمان را حفظ کنیم. مانعی در این زمینه وجود ندارد. آن چه باقی ماند این است که کارها در ایران نسبت به کشورهای دیگر پیچیده‌تر و موانع بسیار بیشتر شد. برای مثال ما باید برای هر یک از سفارش‌های جدیدمان از وزارت امور اقتصادی آمریکا در شهر برن سوئیس تاییده‌ایی کسب می‌کردیم و آن‌ها باید چراغ سبز خودشان را به ما نشان می‌داند. حتی با این که ما در بخش‌های حساسی مانند نفت نبودیم. همه‌ی گروه‌های سوئیسی حاضر در این کشور اعم از شرکت‌های بزرگی چون نستله یا هولسیم یا شرکت کوچکی چون استاکی باید با این قید و بندها خودشان را تطبیق می‌دادند. و چون که حرف و سند معتبری وجود نداشت اغلب بانک‌های بزرگ بین المللی از این کشور جدا شده‌اند و کلیه‌ی پرداخت‌ها به خارج بسیار پیچیده‌تر شد.

لوتام: اگر یک توافق دیپلماتیک به دست آید چقدر از پرداخت‌ها به طور ناگهانی ممکن خواهد شد؟

اگر مذاکرات با گروه ۵+۱ حاصل شود در واقع شانس بزرگی خواهد بود زیرا ارتباطات مالی بین‌المللی کشور دوباره از نو باز خواهد شد یا در هر صورت کمی تسهیل خواهد شد.

لوتام: آیا تحریم‌های بین‌المللی دلیل اصلی فلج شدن اقتصاد ایران است؟ آیا این به این معنا خواهد بود که اگر تحریم‌های اقتصادی برداشته شود یک رونق اقتصادی ایجاد می‌شود؟

نه در واقع هشتاد درصد فعالیت‌های اقتصادی، امروزه در خود کشور ایران و بدون ارتباط با خارج انجام می‌شود. دور از واقعیت است که این تحریم‌ها به عنوان تنها معضل تاثیر گذار در اقتصاد ایران شناخته شود. همچون سایر کشورهای بزرگ رو به رشد و توسعه، فساد مشکل اصلی و جدی است. و محافل تجاری باید روزانه با موضوع فساد روبه رو شوند، فسادی که در واقع به مراتب بیشتر از تاثیر اقدامات تصمیم گرفته شده‌ی واشنگتن است. اگر اقتصاد این کشور در شرایط مضیقه‌ی شدیدی است بیشتر به خاطر این مشکل فساد است تا به خاطر مشکل تحریم‌های بین‌المللی.

لوتام: حتی اگر گشایش بین‌المللی هم انجام شود، آیا پیمایش و حرکت در اقتصادی که بیشتر آن در دست‌های نزدیکان قدرت است همچنان مشکل باقی خواهد ماند؟ این طور نیست؟

من به شما پاسخ خواهم داد هم بله و هم خیر. بله به این دلیل که کارکرد کلی اقتصاد ایران با قوانین بازار آزاد فاصله‌ی زیادی دارد و همچنان زیر کنترل سفت و سخت مسوولان باقی می‌ماند. شما همچنین در این کشور با یک اولیگارشی (گروه‌سالاری) مواجه خواهید بود که در چندین خانواده‌ی قدرتمند بنا شده و البته اندکی هم از این اقتصاد در دست‌های روس‌ها است اما جرم و جنایتی همراه آن نیست. می‌توان بیشتر با سلسله‌های بازرگانی حاکم بر آمریکای سال‌های ۱۹۲۰ مقایسه کرد، که در واقع اغلب شامل قراردادهای بزرگ هم است. همچنین به خاطر این موضوع، برای کشورهایی که به ایران پا می‌گذارند اغلب چند ملیتی کردن امور بازرگانی را پیچیده‌تر می‌کند. اما بر عکس اگر یک بار شریک و همکار مناسبی پیدا کردید همه‌ی درهای به روی شما باز خواهد شد.

* از: پی یر الکساندر سالیه / در: لوتام / مترجم: شادی سابُجی- ایران در جهان

پا نوشت مترجم:
دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا به انگلیسی (The Office of Foreign Assets Control (OFAC))یکی از ارگان‌های تحت نظر وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا است. این دفتر بر اساس اهداف و سیاست‌های خارجی ایالات متحده علیه دولت‌ها، سازمان‌ها و افراد غیر آمریکایی تحریم‌های اقتصادی و بازرگانی اعمال می‌کند. (منبع: ویکی پدیا)

عنوان اصلی مطلب:

«L’Iran reste l’un des derniers territoires vierges pour les groupes occidentaux»