توصیه‌های گزارش‌گران بدون مرز (RSF) برای رسانه‌ها و خبرنگاران به هنگام پوشش خبری تظاهرات

در حالی که از یک سال گذشته اعتراض‌های خیابانی به اقدام‌های حکومت بیشتر شده‌اند. گزارش‌گران بدون مرز شاهد بیشتر شدن تنش برای پوشش خبری این رویدادها میان مظاهره کنندگان، نیروهای پلیس و قوی دولتی و خبرنگاران و رسانه است.

در تاریخ ۸ سنبله ۱۳۹۵ به هنگام دیدار رئیس جمهور از بامیان محافظان محمد اشرف غنی و نیروهای امنیتی که از کابل همره وی آمده بودند با ده‌ها خبرنگار بدرفتاری و یا آن‌ها را مورد لت و کوب قرار دادند. جمعه ۱ اسد ۱۳۹۵ تظاهرات جنبش روشنایی ( معترضان به تغییر خط انتقال برق وارداتی ترکمنستان موسوم به خط ۵۰۰ کیلوولت از بامیان به سالنگ) در کابل با حمله انتحاری گروه‌های مسلح (طالبان و داعش) به خون کشیده شد. ۱۲ جوزا در درگیری میان تظاهرکنندگان عبه ناامنی و پلیس تعدادی زخمی و کشته شدند. در این تظاهرات‌ها چندین خبرنگار نیز مورد بدرفتاری و خشونت قرار گرفتند. پوشش خبری غیر مسلکی این سه رویداد از سوی برخی رسانه‌ها نیز به بیشتر شدن تنش در کشور منجر شد.

تظاهرات مسالمت جویانه حق همه شهروندان است که در اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق جهانی حقوق مدنی و سیاسی که افغانستان آن‌ها را امضا کرده است، تضمین شده‌اند. این حقوق همچنین در قوانین اساسی کشور از این میان اصل ۳۷ قانون اساسی تصمین شده است.

میثاق جهانی ناظر حقوق مدنی و سیاسی بر حق روزنامه‌نگاران برای جستجو و نشر اطلاعات تأکید دارد. تظاهرات در جوهر خود و در مرکز حیات دمکراتیک یک کشور منبع خبر با اهمیت است. شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در قطعنامه ۲۵/۳۸ خود بر « جمع‌آوری و گزارش‌دهی اطلاعات در باره خشونت و نقض حقوق بشر به هنگام تظاهرات» تأکید دارد. این قطعنامه از دولت‌ها می‌خواهد :« به امنیت خبرنگاران و حرفه‌کاران رسانه‌ها که به پوشش خبری تظاهرات‌های مسالمت آمیز مصروف هستند با توجه وضعیت خاص درمعرض خطر و ضربه پذیر بودن‌شان توجه‌ای ویژه شود»

ماده ۲۰ میثاق جهانی ناظر حقوق مدنی و سیاسی،به روشنی تأکید دارد که اطلاع رسانی را باید از «هرگونه دعوت ( ترغيب) به كينه پراکنی ملي يا نژادي يا مذهبي كه محرك تبعيض يا مخاصمه يا اعمال زور باشد » جدا کرد.

نقش مهم ژرنالیستان و رسانه‌ها مورد تأکید قطعنامه شورای حقوق بشر و میثاق جهانی ناظر حقوق مدنی و سیاسی همچنین بر محترم شمردن تام و تمام حقوق بشر و حقوق بینادین انسانی برای همگان و بدون هيچ گونه تبعيض از حيث نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، تأکید دارد.

گزارش‌گران بدون مرز تأکید دارد که آزادی اطلاع رسانی نمی‌تواند بدون مسئولیت اعمال شود. ژورنالیستان به دلیل تأثیر رفتار و گفتارشان در انجام وظیفه خود به مانند همه شهروندان نیستند.

با این نظر داشت‌ها گزارش‌گران بدون مرز توصیه زیر را دارد :

به همه نقش‌افرینان تظاهرات :

تصویر برداری خبرنگاران را پذیرا باشید. شرکت در یک حرکت و حضور در عرصه عمومی، امکان عکس برداری و فیلم‌برداری را محیا می‌کند.

مانع انجام وظیفه خبرنگاران نشوید، به جسم و ابزار کار آن‌ها تعرض نکنند.

محرمیت منبع خبرنگار را محترم شمارند

به حکومت افغانستان

توصیه‌های قطعنامه ۲۵/۳۸ شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد اجرایی کند به ویژه ماده‌های ۸، ۱۰،۱۲ و ۱۳ در باره تصمین امنیت زورنالیستان.

مواد ۲۴، ۲۷،۳۴ و ۳۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان را که تأکید دارند بر اینکه آزادي و کرامت انسان از تعرض مصؤن است. هيچ شخص را نمي توان تعقيب، گرفتار و يا توقيف نمود مگر بر طبق احکام قانون ،آزادي بيــان از تعـرض مصون است. هر افغان حق دارد فکر خود را به وسيله گفتار، نوشته، تصوير و يا وسايل ديگر، با رعايت احکام مندرج اين قانون اساسي اظهار نمايد. تباع افغانستان حق دارند براي تأمين مقاصد جايز و صلح آميز، بدون حمل سلاح، طبق قانون اجتماع و تظاهرات نمايند، را کامل رعایت کند.

در باره امنیت ژورنالیستان و حفاطت از آزادی اطلاع رسانی در هنگام تظاهرات توجه ویژه داشته باشد.

رعایت اصول و میثاق‌های پیش گفته جهانی و ملی و حقوق قانونی ژورنالیستان در قانون رسانه‌های همگانی و حق تصویر برداری و حضور در عرصه عمومی را به ماموران پلیس و قوای دولتی آموزش داده شود.

مسوولانی را که در انجام وظیفه خبرنگاران به هنگام پوشش خبری تظاهرات اخلال کرده ‌اند ( ضبط ابزار کار، بازداشت غیر قانونی،) و یا به خبرنگاران تعرض کرده‌اند به قوه عدلیه معرفی و محکمه و مجازات کند.

به قانون جزا ماده‌ای به عنوان جرم اخلال در آزادی اطلاع رسانی با مجازات جزایی وارد کند

حق محرمیت منابع خبری برای ژورنالیستان را به شکل قانونی مجزا به قوانین اضافه کند. برای ژورنالیستانی که خود و یا ابزار کارشان در حادثه‌های تظاهرات آسیب می‌بیند صندوق همیاری برای تدوای و رفع خسارت در نظر بگیرند.

به رسانه‌ها

اصول ناظر بر حقوق و وظایف مسلکی روزنامه نگاری را رعایت کنید.

پوشش خبری به شکل مسلکی و بدور از کین‌پراکنی را به ویژه در خبر رسانی تصمین کنند.

خبرنگاران گرداننده‌های میزهای مدور بحث و گفت و گو باید بصورت مسلکی و با حفظ بی طرفی و تعادل بحث‌ها را گردانندگی نمایند. کسانی را که حرف‌های نفرت‌زا، توهین امیز، خشونت بار، تعصب برانگیز، مشتعل کننده و دامن زدن به تبعیض قومی و مذهبی می‌زنند، مهار کنند.
برای شرکت خبرنگاران در تظاهرات امکان امنیت بیشتر را فراهم کنند. به ویژه برای خبرنگاران رسانه‌ها در ولایات.

وضعیت شرکت خبرنگاران را در تظاهرات‌ها روشن کنند. باید به روشنی مشخص شود که یک خبرنگار بعنوان وظیفه مسلکی خود و برای پوشش خبری تظاهران در آن شرکت می‌کند یا بعنوان یک شهروند که در حیات دمکراتیک کشور مشارکت دارد. از نظر حقوقی این دو با هم متفاوت هستند.

گزارش‌گران بدون مرز باردیگر تأکید می‌کند که در جنگ تحمیل شده دشمنان دمکراسی علیه حق دانستن ماندن در کنار روزنامه‌نگاران را انتخاب کرده است و در این باره همه توان خود را بکار خواهد گرفت. در حالی که کشور در بحران جدی امنیتی و سیاسی قرار دارد گزارش‌گران بدون مرز رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران را به رعایت موازین مسلکی دعوت می‌کند»

برای اطلاعات بیشتر در باره امنیت خبرنگاران و پوشش مسلکی به رهنمای ایمنی برای خبرنگاران و به راهنمای عملی خبرنگاران در دوره‌ی انتخابات مراجعه کنید.

در رده بندی جهانی آزادی مطبوعات در سال ۲۰۱۷ افغانستان از میان ۱۸۰ کشور جهان در رده ۱۲۰ قرار دارد.