به جای گردش مهره ها، بايد بن بست كنونی بشكند

تغييرات اخيردر كابينه از دو نگاه يك اقدام ناكام است.

يك: اساسا تغييري در افكار تيم حاكم مشاهده نمي شود.

دو: اين اقدام بر زمينه اي بنا شده است كه نشان مي دهد، فرصت ها از دست رفته اند.
علاوتا حكومت افغانستان اكنون حاضر به همكاري با هر گروه سياسي و نظامي و دشمنان منطقه اي است، مشروط بر اين كه سهم "تيم" حاكم را در تعاملات بعدي سياسي و حكومت سازي در نظر بگيرند. رئيس جمهور كرزي زماني شعار ائتلاف با گروه هاي سياسي را درمقايسه با ايجاد حكومت فراگير و شايسته سالار مورد سوال قرار مي داد اما اكنون به خاطر بيمه كردن آينده "تيم" به هرنوع ائتلاف سري و علني با هر جناح تندرو طالب و كشور هايي كه ستون فقرات وحدت ملي افغانستان را در زمان طالبان شكستاندند،‌ راضي شده ااست. اما درين خصوص نيز، زمان از دست رفته است.

خطر اصلي كنوني آن است كه گروه هايي در حكومت و برخي كشورهاي به ظاهر متحد افغانستان، درتلاش اافتاده اند تا جولانگري ها و دست درازي هايي را كه درزمان طالبان در عقب پرده انجام مي دادند؛ حالا با بهره گيري از ضعف تيم حاكم، مي خواهند به طور قانونمند و علني عملي كنند. ادامه چنين تلاش ها حتي در مسير قانع كردن امريكا نيز مشاهده مي شود. به نظر مي رسد كه اين طرح ( قانونمند كردن مداخله استخبارات منطقه اي حامي طالبان) هم درسطح داخل افغانستان وهم از سوي اروپا و امريكا وكليه كشور هايي كه از سرطاني شدن غده افراطي گري و تروريزم در ترس وهراس به سر مي برند، با مقاومت شديد رو به رو شود.

طرح طالبانيزه كردن ساختار حكومت در عرصه داخلي، بارديگر پاي ديگركشور ها را مستقيما به ميدان بحران افغانستان مي كشاند. در چنين فضايي، هيچ كشوري بنا به مصالح ملي خويش، از مقابله با رقباي منطقه اي وجهاني خويش درافغانستان انصراف نمي جويد. از سوي ديگر، اصرار بر طالباني كردن سياست وحكومت ، بالطبع حساسيت نيروهاي ضد طالبان را بر مي انگيزد و اين به معناي تحريك جنگ جديد در كشور است. تاكيد بر معامله صاف وساده با طالبان گذشته از يك طرف با منافع غرب به خصوص امريكا منافات دارد، از سوي ديگر نمي تواند اثرات قتل عام ها و تطبيق سياست " زمين سوخته" در شمالي و هزار باغ تخار را از ياد ها بزدايد. درين هم ترديدي نيست كه انجام چنين معامله اي ، دادن امتياز به انگليس و پاكستان است كه اين بار به شكل ديگري درافغانستان ميخ خود را گور مي كنند.

در محاسبه هاي امريكا و غرب، ايجاد حكومت مبتني بر فيصله هاي بن، درواقع وداع با سرشت طالباني حكومت، جنگ هاي تعرضي برضد ساير اقوام دركشور، تأمين قانونيت و تقويت نهاد هاي حافظ قانون و ايجاد فضاي توسعه ااقتصادي و اجتماعي و احترام به ارزش هاي جهاني بود. اگر قرار است باهمه اين ارزش ها و قرار داد ها پشت پا زده شود،‌ اين عمل مقابله غرب را از يك سو و واكنش بازدارنده نيروهاي ضد طالبان را در سطح داخلي در قبال خواهد داشت. به اين ترتيب، تيم حاكم در اجراي برنامه هاي خويش دست بازي نخواهد داشت؛ ضمن اين كه بازگشت جدي طالبان بر عرصه قدرت، به معناي ( درقدم اول) حذف تيم حاكم و قانونمند كردن سر بريدن، عصبيت قومي و جاري كردن تفكرات مخالف روحيه مدني و قانوني خواهد بود.

ازين جاست كه مي توان درك كرد كه تيم حاكم به دليل ميدان دادن به فساد، شكستن ضابطه هاي قانوني، گروه بازي، خويش سالاري به جاي ارزش سالاري، ايجاد عنكبوت روابط قومي به دوراز انعطاف، مزدور گيري به هدف اعمال فشار بر منقدان و مخالفان، چشم پوشي بر تمامي ندانم كاري ها و خيانت اعضاي حكومت به شرط ايجاد زمينه بقا، درچه دامي گرفتار آمده است. اگرچه اعضاي تيم حاكم از قبل مي دانستند كه حلقه هاي بن بست درتمامي عرصه ها روز تا روز تنگتر مي شوند،‌اما جنون پول سازي در مدت باقي مانده را بر هر نوع اصلاح و فلاح ملي ترجيح مي دادند و اين نكته براي شان مسلم شده بود كه در گردش تصميم هاي بعدي، در كرسي هاي كنوني جايي نخواهند داشت و اين فرصتي بود كه تا بتوانند مردم را بدوشند و قانون زور، خودسري، معامله و سنگدلي تاريخي را در كشوري كه به التيام و توجه نياز دارد، قوت ببخشند. اين دامي بود كه خود شان ازآن آگاه بودند اما امريكا از آن آگاه نبود. امريكا و كشو رهاي اروپايي با سرمايه گزاري هنگفت ، انتظار داشتند كه افغانستان به سوي عمران وثبات خواهد رفت. اما چنين نشد. افغانستان دو باره به گودال تروريزم درمي غلتد. اشتباه امريكايي ها اين بود كه روي همان خطي در سياست افغانستان به حركت افتادند كه انگليس،‌ پاكستان و تيم حاكم براي شان ترسيم كرده بودند. انگليس و پاكستان همانند تيم حاكم حكومت،‌ بدون شك در باره افغانستان اطلاعات وسيعي داشتند و دارند،‌اما اشتباه تاريخي اين مثلت آن بود كه تغييرات تاريخي در افغانستان را درك نكردند ويا ناديده گرفتند. چون افكار و دريافت هاي خود شان تغييري نكرده است،‌ گمان بردند كه افغانستان نيز همان بستري است كه مي توان بدون زحمت در آن پيشروي كرد. اين مثلت مساله مهم ديگر را نيز دست كم گرفتندو آن اين كه امريكايي ها هرچند بعد از چند سال، اما عميقا نسبت به حقايق و جريان هاي بومي درافغانستان حساس شده و تجربيات جديد كسب كرده اند. با توجه به اين مساله،‌ امريكا بعد ازين ممكن است به طور يك جانبه، بر مشوره ها،‌ارزيابي ها و همكاري هاي انگليس و پاكستان تكيه نكنند. خصلت جديد دوران جديد همين قضيه است كه بايد در تحليل هاي وضعيت از افغانستان كنوني در نظر گرفته شود. دور خوردن امريكا به سوي پاكستان به عنوان مظنون اصلي ادامه آشوب در منطقه و حملات ناگهاني نيروهاي ويژه امريكايي بالاي طالبان درهلمند نشانه هاي بارز اين رويكرد جديد امريكا درافغانستان است.

حكومت كنوني از حمايت امريكا درآينده نا اميد است. اين درحالي است كه بن بست درتمامي سطح زندگي بيداد مي كند. پس ظاهرا راهي ديگري جز پيوستن به بازي هايي كه افغانستان را تا پرتگاه تباهي و جنگ جديد مي برد،‌ باقي نمانده است. تغييرات اخير دركابينه يك نمونه كوچك چنين تلاش هايي است كه هرچند صوري به نظر مي رسند؛ ماهيت معامله و بقا به هرقيمت ممكن را نشان مي دهد. واقعيت صريح چنان است كه به جاي گردش مهره ها ، الزاما بايد بن بست وضعيت درهم شكسته شود. تغيير كيفي راه حل است نه جا به جا كردن اين شخص يا آن شخص در نهاد هايي كه از سال ها به اين سو، به لانه هاي فساد بدل شده اند. امريكايي ها اين را درك كرده اند و هم اكنون سرگرم مطالعه روي يك جريان بديل اند تا بن بست را بشكنند. جريان بديل حكومت كنوني بدون شك با ميراث غم انگيز چند سال اخيردرعرصه اداره، قضا، بازسازي، حكومت داري و توسعه رو به رو خواهد بود.