طالبان، ملاعمر و اسماعیل یون!

به جناب انجنیرساپی:

خدمت جناب انجنیرساپی عرض سلام وادب دارم. وبعد، می خواهم نکاتی را خدمت ایشان توضیح نمایم:

1- ازابرازنظرشان اظهارسپاس میدارم. ای کاش که تمام روشنفکران وقلم بدستان هموطن ما باخون سردی وچنن روش وشیوه ی منطقی به نقد وبررسی دیدگاه دیگران بپردازند. امیدکه تمام روشنفکران وتعلیم یافتگان افغانستان متعلق به هرگروه سیاسی ومذهبی وقومی روزی دارای این سعه ی صدر، همدیگر پذیری، واقع نگری وعدالت پسندی شوند.

2- آرزو مندم با استفاده از"شناخت شخصی و آشنایی" که خودگفته اند با اسماعیل یون دارند ودرضمن به شجاعت نامبرده درمورد"اظهاراعتقادات وباورهایش بدون ترس وهراس درهرمکانی"تأکید می نمایند، اورا متوجه این اشتباه شان بدارند که تنظیم جمعیت و حتی آن جریان وگروه سیاسی را که او ستمی ها می خواند هیچگاه از تجزیه ی افغانستان در هیچ اسناد وموضع گیری حزبی و گروهی خود صحبت نکرده اند. وقتی فردی به عنوان یک نویسنده وتحلیلگر آن هم از مسند علمی چون استاد پوهنتون صحبت می کند و چیزی می نویسد باید معیار های علمی ومنطقی را رعایت کند. کنگره ی ملی به رهبری پدرام که از بازماندگان افکار و اندیشه های محفل انتظار و سپس سازا است که آنرا یون ستمی ها می خواند، تنها سیستم فدرالی را برای افغانستان مطرح کرده اند که فدرالی خواهی به معنی تجزیه طلبی نیست. هر آدمی که الفبای سیاست را خوانده باشد و خود را فعال سیاسی و اجتماعی درقرن 21 بداند این مطلب را میداند. و اما جمعیت اسلامی هیچگاه حرفی از سیستم فدرالی درافغانستان به میان نیاورده است، چه رسد به تجزیه طلبی. جمعیت اسلامی که درگذشته من یکی از اعضای آن بودم یکی از تنظیم های اسلامی و جهادی است که به شدت جانبدارحفظ افغانستان واحد و دارای حاکمیت و تمامیت ارضی میباشد. احمدشاه مسعود از یک حکومت مرکزی قوی درافغانستان جانبداری می کرد. وقتی مارشال فهیم جانشین مسعود در سال 2001 پس از حمله 11 سپتمبر و پس از اجلاس شانکهای با پوتین وچند وزیر روسیه دیدار داشت، روس هادر تفاهم با امریکایی ها ازاو خواستند که درشمال یک حکومت تشکیل شود و ما از آن حمایت می کنیم. آن وقت امریکایی ها فکر می کردند که حکومت طالبان اگر به زودی سقوط نکند با تقویت حکومتی که از مخالفین آنها درشمال تشکیل می شود، زمینه برای سقوط حکومت طالبان درجنوب آهسته آهسته آماده شود. امریکایی ها از روس ها درهمان وقت خواسته بودندکه درمقابله با طالبان والقاعده با آنها همکاری کنند. روس ها درواقع درهمسویی با این تمایل امریکایی ها چنین موضوعی را بافهیم مطرح کردند. اما فهیم در همان مجلس از روی گلدان یک سنگریزه را برداشت وبه وزیران روسیه گفت: این سنگریزه را در پنجشیر زمردمی گویند وبسیار قیمت است. در دشتهای پکتیا و هلمند آنرا تیگه می گویند که قیمتی ندارد. امابرای من آن تیگه واین زمرد ارزش مساوی دارد. من درکابل تولد شده ام ودرمقابل فکر تجزیه افغانستان هم حساسیت دارم. این نمونه ای از موقف کسانی است که یون آنها را تجزیه طلب می گوید.

3- توجه به این نکته مهم است که چه وقت فکر تجزیه طلبی در یک کشور ایجاد می شود؟ چه مؤلفه هایی موجب تجزیه وتجزیه طلبی می شوند؟ اگر پاسخ این پرسش را درمورد تجزیه طلبی درافغانستان جویا شویم، درگام نخست کسانی موجب تبارز افکار تجزیه طلبی می شوند که به جای داشتن اندیشه های عدالت خواهی وبرابری اجتماعی دارای دیدگاه وسیاست تبعیض گرایانه ی قومی وزبانی باشند. وجود ستم ملی و اِعمال تبعیض قومی و زبانی و بی عدالتی اجتماعی درافغانستان ازسوی عناصر وگروه های قوم گرا، تمامیت خواه، مستبد ومتعصب خاصتاًکه درکرسی حاکمیت قرار داشته باشند موجب بروز جریانهای جدایی خواه وتجزیه طلب می گردد. درواقع عوامل تجزیه طلب درافغانستان افراد وگروه های قوم گرا وفاشیست هستند که زمینه را برای ایجاد اندیشه های تجزیه طلبی جبراًمساعد می کنند.

4- برداشت از نوشته ی من درعنوان اسماعیل یون وآیدئولوژی طالبان که تنها طالبان را یک گروه قومی خوانده ام ونه مذهبی، نادرست است. درقومی بودن گروه طالبان شکی وجودندارد. آنها گروه مذهبی بر مبنای برداشت خود از مذهب نیزهستند. اما آنها تصورات خودرا درمورد مذهب که بیشتر متأثر از افکار وفرهنگ قبیله ای است به عنوان احکام وباورهای دینی ومذهبی ارائه می کنند. بسیاری از عملکرد آنها، افکار ودیدگاه های آنها با اسلام، تعالیم و احکام اسلامی سازگاری ندارد. ازاین رو طالبان را نمی توان معرف ونماینده ی افکار و واحکام اسلام خواند و آنهارا یک گروه اسلامی و مذهبی دانست. اگر چنین باشد آن گروه های اسلامی که با طالبان مخالف اند و آن علمای دینی که حتی درمعارف دینی بیشتر ازآنها عالم هستند ودرمخالفت با طالبان قراردارند آیامسلمان نیستند؟

وقتی شما این پرسش را مطرح می کنید که"چه عامل می تواند به یک بم گذار انتحاری غیرازدین این روحیه را بدهد که وی یک جنتی است وعمل انتحاری نه بلکه استشهادی است"؟ این پرسش نیز مطرح است که چرا این دین افراد دیگری را از میان سایر جوامع قومی افغانستان وحتی درمیان سایر گروه های اسلامی به انتحار نمی کشاند که تنها انگیزه های دینی و اسلامی، بچه های طالبان پشتون را بسوی انتحار میبرد؟ این را درچه باید سراغ کرد، دردین یا دربستر فرهنگی جامعه ی قبیله یی و سنتی که دین را با عنعنات ورواج های قبیله یی آمیخته اند و دیدگاه ها وتصورات خودرا که متأثر از این سنت ها و رواج ها است به عنوان دین وشریعت ارائه می کنند.

5- جناب انجنیرساپی می نویسند:"اندیشمندادعادارند که طالبان با وجود تشکیلات تک قومی بازهم نمایندگی ازقوم پشتون کرده نمی توانند. پس نماینده پشتون کی است؟ کرزی؟ بازماندگان خاندان شاهی امانی ونادری؟ پس کی؟ دراین جا بازسخنان یون چربی می کندکه می گوید............"

اسماعیل یون هم در نوشته ی خود درسایت بینوا می گوید که طالبان را از یکطرف گروه قومی متعلق به پشتونها گفتن واز سوی دیگر آنها را نماینده ی پشتونها تلقی نکردن یک ادعای متناقض است که نظر اخیر ادعای نخست را بصورت منطقی تردید می کند.

خدمت انجنیرصاحب ساپی عرض شود که من در نوشته ی خود به صراحت گفته ام که:"بین قومی بودن گروه طالبان و نمایندگی آنها از قوم پشتون تفاوت عمده وجوددارد. عملکرد طالبان گویای قومی بودن این گروه وتعصب وتبعیض آنها برمبنای قومیت است، اما آنها را نمیتوان نماینده قوم پشتون درافغانستان به حساب آورد."

در کجای این نوشته تناقض وجوددارد؟ وقتی حزب نازی آلمان به رهبری هیتلر افکار فاشیستی و برتری جویانه ی نژادی داشتند وبرمبنای این افکار آتش جنگ دوم جهانی را شعله ورساختند که درنتیجه آن بیست ملیون انسان کشته شد، آیا هیتلر وحزب نازی نماینده ی جرمن ها وکشور جرمنی بودند؟ اگر گفته شود که حزب هیتلر و حزب او یک گروه فاشیستی و نژاد پرست بودند که برمبنای افکارفاشیستی برتری خواهانه درصدد حاکمیت قوم جرمن وملت جرمن در اروپا ودرجهان برآمدند، اما آنها نماینده ی مردم جرمنی و ملت جرمنی نبودند و ازمنافع ومصالح جرمن ها حمایت و نمایندگی نمی کردند، آیا یک گپ وادعای متناقض وغیر منطقی است؟ کشور ودولت آلمان پس ازشکست هیتلر ونازی ها به جای آنکه آنها را نمایندگان ملت جرمن بدانند به محاکمه حاکمان نازی پرداختند. امروز اکثریت آلمانها از هیتلر و نازیها اظهار برائت می کنند و آنها را که هرچند جرمن و آلمانی بودند نمایندگان کشور ومردم جرمن نمی دانند. ودراین موضوع هیچ تناقضی وجودندارد.

بلی! طالبان یک گروه قومی و یا دارای افکار قوم گرایانه وفاشیستی هستند که قتل عام ها وزمین سوزی های شان درشمالی و شمال افغانستان بیانگر این ویژگی آنها است. اما آنها نماینده ی قوم پشتون نیستند. به خاطر اینکه تمام پشتونها طالب نیستند وافکار طالبانی ندارند. ازهمین سبب من می گویم که روشنفکر و تعلیم یافته ی پشتون کشور نباید ازطالبان با انگیزه ی پشتون بودن درحمایت از آنها قرار بگیرد و آنهارا "افغان پچیانو" بخواند که از دین وخاک وطن حمایت می کنند. اگر حمایت ازخاک وطن دربرابر نفوذ وحضور خارجی توجیه می شود، حضور آن همه خارجی عرب وعجم که ازهمان آغاز با طالبان همراه بودند و درکشتار مردم وزمین سوزی ها سهیم بودند به چه معنی و مفهومی می تواند باشد؟ وباز اگر طالبان "افغان پچیان" هستند که جنگ شان مقاومت اعتقادی وارزشی درحمایت از دین وخاک وطن علیه خارجی های امریکایی وغربی است، این همه افغان بچیان دیگر که درمسند اقتدار از رئیس جمهور تا وزیر وکیل نشسته اند بچه های افغان نیستند؟

نکته ی را دراخیر می خواهم بگویم مرور به تشکیلات جمعیت اسلامی است. من همیشه تشکیلات تنظیم جمعیت را مرور کرده ام. نیم آن تشکیلات را درتمام سالهای جهاد افراد متعلق به پشتونها د اشتند. وقتی درسال 1366 تا 1370 من درکمتیه تعلیم وتربیه جمعیت کار میکردم، نودو هفت درصد کارمندان دفترمرکزی آنرا پشتونها تشکیل میدادند. نیمی از شورای اجرایی جمعیت درپشاور پشتون بودند. صدراعظم ها و نیمی از وزیران دوران حکومت رهبر جمعیت درکابل پشتون بودند.

با سلام مجدد- اندیشمند

آیا جنبش طالبان جنبش قومی است یا مذهبی!

نويسنده: انجنیر ساپی (در بخش سخنگاه کابل پرس^?)

محمداکرام اندیشمند یکی ازنویسنده گان نسبتا باسواد کشورما که سابق یکی ازفعالان سیاسی تنظیم جمعیت اسلامی بود مقاله ای را انتشار داد که درآن خشم وعضب خویش را بالای اسماعیل یون ریخت. و اورا بمثابه یک تیوری پرداز خشونت وتقدیس کننده وحشت قلمداد کرد البته این دوصفت را تنها اکرام اندیشمند قایل نشده بلکه ازخلال مقالات مختلف در مورد یون درسایتهای انترنتی چنین برداشت کلی شده است .

به تعقیب این مقاله یکتعداد پیامگذاران نیز برحسب رغبات وتمایلات روحی وروانی خویش یون را نویسنده کتاب دوهمه سقاوی معرفی کردند که درین باره بنده نمیتوانم بصراحت حکم صادر کنم که آیا سمسور افغان همین آقای یون است یانه.. اما نظر به شناخت شخصی ایکه من از آقای یون دارم یون کسی نیست که در اظهار اعتقادات وباورهایش ازکسی ترس وهراس داشته باشد وی همیشه هرجا ودرهرمکان که باشد عقیدهء خویش را ابراز میکند ولی بهرحال بازهم بنده درین مورد باوجود شناخت شخصی وآشنائی نمیتوانم صد در صد حکم کنم که نویسنده کتاب دوهمه سقوی کیست؟ این را گذشت زمان ثابت خواهدساخت. واما دربارهء طالبان نظرات آقای یون بیشتر به حقیقت نزدیک است تا نوشته منتقدان وی. زیرا یون ادعامیکند که طالبان یک جنبش مذهبی است اینکه برداشت طالبان ازمذهب چی است مربوط خود آنهاست شاید خوب باشد وشاید هم بد اما جنگ طالبان دربرابر امریکا ومتحدین غربی اش درکشور، جنگ برسرارزشهاست نه جنگ قدرت جنگ ایکه آبشخور آن آموزه های دینی وعنصر دفاع از خاک و طن میباشد. شاید برادرانیکه به زبان پشتو بلد نباشند ازگفته های آقای یون تعبیرغلط کرده باشند. آقای عطاخیل نیزدرترجمه مطالب یون درکابل پرس مرتکب اشتاهاتی شده است که شاید عمدی باشد یااینکه نخواسته است تمام مطالب یون را ترجمه کند اما درحقیقت سخنان یون میتواند بیشتر جامعه شناساته تر باشد تا سخنان جنرال بریالی. جنرال بریالی فقط همان ادعای کلاسیک خویش را دارد که طالبان جنبش قبیلوی است وهیچ ارتباط به دین ندارد. دین آمیزه است از عقو گذشت وترحم وغیره اما طالبان جز یک لشکرخانه ویران کن چیزی دیگری نیست

این ادعای آقای بریالی به هیچ صورت نزد آنانیکه قضایا را به شکل اکادمیک آن بررسی میکنند نمیتواند خیلی وزین باشد.
زیرا ترویج واژه قبیله وقبییله سالار وغیره حاصل کارهای اشخاص مانند بشیر بغلانی و لطیف پدرام است که متعاقب آن اعضای جمعیت ویکتعداد نویسنده گان مانند خواجه بشیر انصاری آن را وام گرفتند. ازنظر تاریخی این اصطلاحات وواژه ها دربین حلقات روشنفکری افغانی برای اولین بار توسط بازمانده های سازمان سازا به کار گرفته شد و ازآنطریق به رسانه ای سمتعی وبصری وانترنتی راه یافت. بعد آقای انصاری نیز به آن رنگ ولعاب دینی داد وجوامع قبییلوی مثل افغانستان وبعضی ازکشورها افریقائی را به جوامع جاهلی ماقبل اسلام تشبیه کرد.
آقای انصاری دلایل خاص خود را درین مورد دارد که تااندازه میتواند موجه باشد
ولی یک چیز را باید بدانیم که برداشت از بعضی آیات قرآن ویا یک سلسله رویداد های تاریخی نمیتواند صد در صد درست باشد این نوع برداشتها درطول تاریخ اسلام توسط بسا علمای مذاهب مختلف مانند معتزله واشاعره وغیره از بسیاری آیات قرآن شده است.
بهرترتبیب سخن را به درازا نباید بکشانیم هدف این است که آیا طالبان یک حرکت دینی محض است ویا قومی ویا سیاسی.
اگر این جنبش را حرکت محض دینی ندانیم پیش موجودیت صدها گروه قومی دیگر را که در سازما ن القاعد منسجم شده اند ودرکنار طالبان عملا دارند چگونه میتوانیم توجیه کنیم؟ واین را باید بپرسیم که چه عامل غیرازدین میتواند به یک بمب گذار انتحاری این روحیه را بدهد که وی یک جنتی است وعمل وی انتحاری نه بلکه استشهادی است.؟
ویااینکه به این باور شویم که هم حرکت طالبان وهم تمامی گروه های قومی دیگر مانند ازبکهای اربکستان اویغورهای ترکستان وچیچینها همه وهمه حرکت های قومی استند که قاسم مشترک اینها میتواند قومیت باشد نه دین طالبان حرکت پشتونی وبهمین ترتبیب جنسیتهای دیگر را نیز به همین قیاس میتوان حساب کرد آیا این قیاس درست است؟
نقطهء دیگر اینکه اگر این جنبش یک جنبش پشتونی است پس چرا همه پشتونها نمیتواند درمورد آنها به توافق برسند وآنانرا ازجنگ ومقاومت بطرف تسلیمی ویاهم مذاکره بکشانند.؟ معلوم میشود که عنصر قومیت در آن آنچنان نقش ندارد.
جناب اندیشمند ادعادارند که طالبان باوجود تشکیلات تگ قومی بازهم نماینده گی ازقوم پشتون کرده نمیتوانند. پس نماینده پشتونها ازنظر یک غیر پشتون کی است؟ کرزی؟ بازمانده های خاندان شاهی امانی و نادری؟ پس کی؟
دراینجا باز سخنان آقای یون چربی میکند که میگوید اگر قرار باشد که ما حرکتها وجنبش چند دهه اخیر را براساس اقوام حساب کنیم پس آیا جمعیت اسلامی میتواند نماینده گی ازتاجکها بکند؟ یون میپرسد که آیا آقای اندیشمند لست تشکیلات رهبری تنظیم جمعیت را هم مرور کرده است که چقدر افراد درسطح رهبری از تمام مذاهب واقوام کشور در آن سهم داشتند ویا دارند ؟

بناء یون به این باور است که درجوامع کثیرالملیت باید بحساب افراد واشخاص رسیده گی صورت بگیرد نه بحساب ملیتها زیرا درهرجامعه اقوام وملیتهای مختلف زنده گی میکند واگر به حال یک ملیت توجه شود وملیت دیگرنه کار به فساد وتباهی د کشانیده میشود پس بیایید که افراد را مسوول بدانیم نه قومیت ها وملیت ها را هرفردیکه شایستگی کار را دارد ومیتواند اعتماد مردم را جلب کند بدون درنظرداشت تعلقات قومی وی باید از وی حمایت صورت گیرد. چه هزاره باشد یه ازبک ویاهم هندو یاهم سیک.