تفاوت در تصور

در این نبشتار ، به تکه هایی از دیدگاه های نیچه در باره ی عشق از نظر زن و مرد اشاره می کنیم و سپس بحث در این باره را پی می گیریم :

نیچه وجوه تمایز در درک زن و مرد از واژه ی عشق را این گونه مطرح می کند :

" واژه ی عشق در حقیقت برای مرد و زن ، دو معنای متفاوت دارد ، و این خود یکی از شرایط عشق میان دو جنس مخالف است که یکی احساس و تصور خود از " عشق" را با احساس و تصور طرف مقابل یکسان نداند."

این دو گانگی و تفاوت از نظر نیچه ، بر بنیاد تصورات زنانه و مردانه شکل می گیرد ، یعنی هر دو جنس مخالف ( زن و مرد) با توجه به وجوه افتراقی که با هم به لحاظ زن بودن و مرد بودن دارند ، درک از واژه عشق نیز نزد آنان فرق دارد . نیچه در ادامه این بحث ، دریافتش را در مورد تصور زن و مرد از مقوله ی عشق، روشنتر بیان می کند :

" آن چه که زن از عشق می فهمد ، نسبتا روشن است : به نظر او عشق فقط خلوص و فدارکاری نیست ، اهداء و بخشش تمام و کمال جسم و روح است بدون هیچ قید و شرط ملاحظه ای از هیچ بابت ، او از واگذاری خود تحت شرایط و بنابر ملاحظات خاص می ترسد و شرم دارد . همین فقدان شروط ست که از عشق او یک ایمان می سازد."

نیچه در این پیشداوری ، عشق را از چشم انداز زن ، چیزی جز بخشش تمام و بدون قید و شرط جسم و روح نمی داند.

این بخشش بدون قید و شرط از دید نیچه به نحوی ایثار پنداشته می شود که فقط می تواند ویژه زن باشد و نه مرد اما نیچه در مورد مرد، عکس این برداشت را دارد :

" اگر مرد زنی را دوست دارد ، دقیقا همین گونه عشق را از او انتظار دارد ، اما هر گز نمی خواهد همان احساس زن را داشته باشد ، اگر مردانی پیدا شوند که همان میل اهداء و بخشش کامل را هم داشته باشد ... حقیقتا آن ها دیگر مرد نیستند . مردی که مانند زن عشق می ورزد ، به همان علت مبدل به برده می شود و در حالی که زنی که زنانه عشق می ورزد به زن کاملتری تبدیل می شود."

نیچه این تفاوت در عشق میان زن و مرد را امر طبیعی ، اما قابل بحث می داند و وجوه تمایز میان درک دوجنس مخالف از عشق را در " ایثار" زن و کمال یافتن مرد از این ایثار می داند:

" زن خود را نثار می کند و مرد از او فزونی و کمال می یابد ."

به باور این فیلسوف ، عشق در چشم انداز زن ، بخشش بدون قید و شرط ( ایثار) است که مرد با دریافت آن تعالی و کمال می یابد و جنبه های شخصیت فردی اش بیش از پیش تکمیل می شود .

چیزی که در تفکر نیچه در باره ی تصور زن و مرد از عشق دریافت می شود ، رویکرد متضاد میان درک زن و مرد در این باره ( عشق) است ، اما نیچه این تضاد را امر طبیعی می داند و از همسویی احتمالی این تصور میان زن و مرد، اظهار نگرانی می کند :

" اگر هر دو ( زن و مرد) این چنین بودند ( یعنی درک شان از عشق و رفتار شان در پیوند با این مسئاله همسان می بود ) نمی دانم واقعا چه اتفاقی می افتاد... شاید خلاء و حشتناکی به وجود می آمد." ( 1)

با توجه به تاکید نیچه بر بنیاد پیشداوری هایش در باره ی تصور زن و مرد از عشق ، او شاید نخستین متفکریست که بر وجوه تمایز تصور زن و مرد از عشق ، اشاره می کند و بحث در مورد این مسئاله را به لحاظ دیدگاهی پی می گیرد.

پانوشت :

1- فریدریش نیچه ، پیشداوری های زن و مرد درمورد عشق ، بر گردان جمال آل احمد ، سعید کامران و حامد فولادوند .