ما می کشیم، پس ما هستیم

نویسنده و مترجم میرحسین مهدوی

تصور اینکه پدری فرزندان خود را هر ازچندی زیر مشت و لگد بگیرد، برای بسیاری از ما دشوار نیست. خیلی از ما به یاد داریم که در خانه خود ما یا در خانه ی همسایه ی مان، هرچند وقت یکبار، صدای گریه ی بچه یا دختری سکوت خانه و کوچه راشکسته است. بسیاری از ما به یاد داریم که فریاد ها، دشنام ها و صدای برخورد سیلی با صورت، مشت با پشت و کمر و یا تسمه با کف پاهای برهنه یک دختر یا پسر جوان بخشی از فرهنگ " تربیتی" کشور ما به حساب می آمد. برای ما مردها نه تنها کتک زدن فرزندان بلکه لت و کوب زنان نیز یک امر عادی بوده و عموما با هدف تادیب صورت می گرفته است.

روزی از کار به خانه باز می گشتم. ساعت حدود 5 عصر بود و هوای کارته سخی رو به تاریکی می رفت. به کوچه که پیچیدم، صدای التماس و گریه زنی توجهم را به خود جلب کرد. زنی با صدای بلند و توام با گریه و زاری می گفت: بد کدیم، توبه کدیم ، مرو ببخش... و صدای وحشتناک مرد، دشنام، مشت ، لگد و... راستش وحشت، اندوه و خشم سراسر وجود مرا فراگرفته بود. به کوچه که پیچیدم، مردی را دیدم که زنش را – در جلو خانه و در کوچه- زیر مشت و لگد گرفته است. قطرات خون، پیشانی سفید چادری زن را سرخ کرده بود. زن همچنان گریه و زاری می کرد اما مرد- چه مردی- او را به زور مشت و لگد داخل خانه برد. بیرون خانه صحنه همان بود که گفتم اما درون خانه را خدا می داند ...

این گونه صحنه ها را دیده ایم یا حد اقل شنیداه ایم. اما آیا کسی – از جمع آنانی که در هوای فرهنگ تربیتی وطنی حضور داشته اند- شنیده است که پدری فرزندان خود را با دست های خود ( در راستای همان فرهنگ تربیتی!) به قتل رسانده باشد؟ می دانم که پاسخ همه شما منفی است. نه، نشنیده ایم. هیچ پدری، کمر به قتل فرزند خود نبسته است. حتی در جنگ های داخلی، پدری را دیده ایم که تفنگ بر دوش، کمر به قتل دیگران بسته است است یا فرزندان دیگران را کشته است اما همین قاتل، وقتی به خانه خود بازگشته، برای فرزندان خود پدر بوده است. در بیرون جنگاوری قاتل اما در خانه پدری مهربان- یا گاه نا مهربان- بوده است.

اما روزنامه های چاپ تورنتو چیز دیگری می گویند. آنان می گویند که یک افغان، سه دختر نازنین و زن خود را به قتل رسانده است. آنهم نه در کابل، مزارشریف، تخار، قندهارو... بلکه همین جا، در کانادا، در شهر کینگستون. باورتان نمی شود؟ می دانم. من هم باورم نمی شد. اما خبر آنچنان بزرگ بود که نمی شد باورش نکرد. بیش از سه روز- سه روز پشت سرهم- خبر اول همه رسانه های ایالت آنتاریو بود. سی بی سی، سی تی وی، روزنامه ها ....

بگذارید بگویم که چه گفته اند:

یک خانواده افغان که دو سال پیش از دوبی به کانادا آمده و ساکن شهر مونتریال بودند، برای تفریح و سیاحت اواخر ماه جون به آبشار نیاگارا می روند. این خانواده درساعت های اولیه صبح روز سی ام جون و در مسیربازگشت وارد شهر کینگستون شده و در یک هتل چند اتاق کرایه می کنند. محمد شفیع ، پدر، طوبا شفیع یحیا، مادر، حمید، زینب، سحرو گیتی شفیع فرزندان خانواده و نیز رونا محمد، همسر اولی محمد شفیع در این سفر فامیلی حضور داشتند. محمد شفیع، طوبا و حمید حوالی ساعت 9 صبح با مراجعه به پولیس، گم شدن چهار نفر از اعضای فامیل شان را اطلاع می دهند. محمد شفیع می گوید که دختر بزرگم، زینب، قبلا هم بدون اجازه موتر را گرفته و می رفت. امروز هم گمان می کنم او موتر را گرفته و و خواهران و عمه اش را باخود برده است. این سه تن بعد از دادن گزارش، گینگستون را ترک کرده و به سمت مونتریال می روند.

پولیس پس از جستجوی طولانی، موتر حامل زینب، گیتی، سحر و رونا را می یابد. موتر حامل آنان از سرگ اصلی منحرف شده و داخل یک کانال آب افتاده و هر چهار نفرشان براثر خفگی ناشی از آب مرده اند. عامل اصلی مرگ این چهار نفر در ابتدا تصادف و غرق شدن در آب عنوان شد و همه و از جمله رسانه ها آنرا یک حادثه تکاندهنده و رنج آور تلقی کردند. اما در همان روزها نیز پولیس گیچ مانده بود که چگونه موتر حامل این چهار نفر از جاده منحرف شده و داخل آب رفته و حد اقل سه متر آب روی آن آمده است. به میزانی که تحقیقات پولیس بیشتر می شد به همان میزان نیز پیچیدگی صحنه تصادف زیاد تر می گشت. سرانجام پولیس شهر کنگستون به کمک پولیس فدرال RCMP و پولیس ایالت انتاریو OPP دستور دستگیری هر سه نفر باقی مانده از خانواده شفیع را صادر می کند. محمد شفیع ، 56 ساله ، پدر، طوبا شفیع یحیا، 39 ساله ، مادرو حمید شفیع 18 ساله، برادر آن سه دختر مقتول دستگیر و تحقیقات آغاز می گردد. در تحقیقات بسیار اولیه مشخص می شود که رونا محمد، همسر اولی محمد شفیع بوده نه عمه -خوانده ی فرزندان یا پیش خدمت خانواده. پیش از این حادثه و در اسناد رسمی خانواده، خانم رونا محمد پیش خدمت خانواده به حساب می آمده است. درست در ایامی که پولیس سرگرم تحقیقات روی این دوسیه بود، آقای ولی ابدالی و خانم دیبا معصومی برادر و خواهر رونا که در فرانسه زندگی می کنند، به اداره پولیس کینگستون تلفن زده و بسیاری از اسرار زندگی خواهرشان و محمد شفیع را برملا می سازند. این خواهر وبرادر داغدیده در گفتگو با رادیو سی بی سی گفتند که رونا یک عمر با ترس و وحشت با محمد شفیع زندگی کرده و حتی بارها تقاضای طلاق کرده اما با مخالفت همسرش مواجه شده است. آقای ابدالی که به زبان فرانسه سخن می گفت به سی بی سی گفت که خواهرش از خانه خود امکان تلفن زدن به وی را نداشته و تنها زمانی که محمد شفیع خانه نبوده و او می توانسته بیرون برود به خواهر و برادرش تلفن می زده است. همچنین دیبا پرده از اسارت و زندانی بودن خواهرش در خانه همسرش برداشته است. او به سی بی سی گفت: "وقتی محمد شفیع می خواست از خانه بیرون برود دروازه را روی همشیره ام قفل کرده، تلفن را قطع کرده و او حق نداشت از خانه بیرون برود".

چنین به نظر می رسد که ریشه این حادثه غم انگیز به رفتار های خلاف انتظار دختر بزرگ خانواده ، زینب، برمی گردد. به گفته همسایه ها و اقارب این خانواده، زینب ابتدا با یک جوان هل پاکستان که در شهر سینت لینارد زندگی می کرده رابطه داشته است. هنگامی که پدرش شدیدا با دوستی زینب و جوان پاکستانی مخالفت می کند، زینب از خانه فرار کرده و به مدت یک هفته در خانه دوست پسر پاکستانی اش زندگی می کند. بعضی از اقارب این خانواده به مطبوعات گفته اند که زینب پس از مدتی از جوان پاکستانی دل کنده وبا یکی از خویشاوندان خود به نام حسین حیدری که مدیر یک فروشگاه بود طرح دوستی می ریزد. درتمامی این مدت، زینب کمتر به نظرات خانواده اش گوش داده و به همین دلیل اعضای خانواده اش در گفتگو با مطبوعات زینب را یک دختر " سرکش" معرفی کرده اند.

دیبا معصومی از قول خواهرش رونا به سی بی سی گفت که رونا شاهد گفتگوی محمد شفیع و همسر جوانش طوبا بوده و محمد شفیع به طوبا گفته بوده که خود را از شر زینب راحت خواهد کرد. طوبا از وی می پرسد چگونه و او جواب می دهد که وی را خواهد کشت. طوبا می گوید که با دیگر دخترانت چه می کنی و او گفته است که خود را از شر همه شان راحت خواهد کرد.

سخنگوی پولیس کینگستون، برخلاف تحلیل بعضی از اصحاب مطبوعات، این حادثه را قتل با انگیزه مذهبی ( Honor Killing ( نام ننهاده و تنها گفته است که " تفاوت های فرهنگی و سخت گیری های خانواده" باعث بروز این فاجعه گردیده است. با این حال تعدادی از مطبوعات چاپی و تصویری این حادثه را " قتل با انگیزه های مذهبی" نام نهاده و آنرا سومین فاجعه از سلسله ی قتل با انگیزه های مذهبی در کانادا نام نهاده اند.

در حال حاضر محمد شفیع، طوبا شفیع و حمید شفیع به اتهام قتل عمد چهار نفر در زندانی در شهر اوتاوا به سر می برند.

در روز ششم آگوست هر سه متهم از طریق ویدیوو دوربین مداربسته ( در بعضی از موارد خیلی حساس متهم در زندان باقی می ماند و از طریق یک دوربین مداربسته با قاضی که در دادگاه حضوردارد، صحبت می کند)محاکمه شدند. خواسته اصلی سه متهم این بود که آنان بتوانند با فرزندان باقی مانده شان بدون حضور وکیل ملاقات نمایند که مورد موافقت قاضی قرار گرفت. خواسته دیگر آنان مبنی بر صحبت به زبان فارسی و استخدام مترجم از طرف دادگاه نیز با موافقت قاضی مواجه گردید. این سه متهم قرار است در چهاردهم ماه جاری مورد محاکمه قرار گیرند.

حادثه ای که در خانواده محمد شفیع به وقوع پیوست، با هر انگیزه ای که صورت گرفته باشد، زنگ خطری را برای خانواده های مسلمان و به ویژه افغان ها به صدا در آورد. آیا می توان فرزندان خودرا با همان شیوه های سنتی در کانادا تربیت کرد؟ اگر نه، پس چگونه می توان در تهاجم شراب وشهوت، جوانان سالم و مومن تربیت کرد؟ چه کسی مسئولیت دارد تا به این پرسش ها پاسخ قانع کننده ای بیابد؟ خانواده ها، فرهنگیان، ارباب قدرت؟

تنها نکته ای را که همین جا می توان گفت اینست که اگر تاکنون به فکر طرح این پرسش ها و یافتن پاسخ آن می بودیم و قدم جدی تری برداشته بودیم، شاید امروز زینب جوان، سحر و گیتی نازنین زیر خروار ها خاک نبوده و پدر و مادر داغدارشان پشت میله های زندان نبودند. واگر امروز، همین امروز به خود نیاییم، فردا ممکن است فاجعه ای دلخراش تردست و دامن اجتماع ما را بگیرد.