استاد محمد کریم خلیلی

اشاره: قراربود که این نقدواره بصورت اختصاصی برای کابل پرس^? نوشته شود. اما به دلیل توقیف کابل پرس توسط دولت کابل، ناگزیر قسمت های قبلی این نقدواره از منابع دگر نشر گردید. قسمت های بعدی این نقد واره از طریق کابل پرس به نشر خواهد رسید. هدف ازاین نقدواره ، کمک و مساعدت تئوریک به رهبران سیاسی افغانستان است و ازجانب دگر بازنگری در رفتار وکردار یک رهبرسیاسی که هنوز هم دراقتدار سیاسی به سر می برد. دراین نقد واره سعی بلیغ برآن نهاده شده است که تمام موازین و معیارهای رایج در نقد معاصر مورد دقت وتو جه قرار گیرد.

دراین مبحث بطور فشرده به روابط آقای خلیلی با منابع بیرونی، پرداخته میشود.

روابط سیاسی، یکی از سازه های بنیادی یک حزب سیاسی تلقی میگردد. روابط سیاسی چیزی است که درحکم و اهمیت تنفس بدنه یک جریان سیاسی را استوارنگه میدارد. اما این روابط باید در پرتو اصول ومعیارهای تعریف شده وپذیرفته شده ایجاد گردد که قبل ازهمه چیز منافع ملی واحترام متقابل درآن لحظاظ شده باشد. روابط یک رهبر سیاسی با منابع داخلی وخارجی به معنی رابط انفرادی نیست و تاثیر این رابطه هم درمقیاس یک حزب و تشکل سیاسی قابل سنجش و نگرش می باشد. هرگاه این رابطه بیرون از دایره علایق ملی و باشکل ومحتوای نا متوازن ایجاد گردد، رهبر سیاسی عملا درخدمت منافع بیگانگان قرار میگرد و آنچه را که انجام میدهد، درحققیت اشاره و استخاره بیگانگان خواهند بود.

درافغانستان رهبران و جریانهای سیاسی که درسه دهه اخیر درتمدید، تشدید و توسعه بحران نقش ایفا کرده اند، اکثرا دریک رابطه ناموزن ونامتعارف با منابع خارجی قرار داشته اند. به همین دلیل است که نقش بسیاری از رهبران سیاسی در سیاه بختی مردم این سرزمین فرایند خواسته های بیگانگان می باشد. با توجه به اینکه حجم و تاثیر گذاری این رابطه ها در مدیریت بحران درافغانستان، خیلی از هم متفاوت می باشند، اما واقعیت این است که اکثر قاطع رهبران سیاسی از آبشخور منابع امنیتی بیگانه، تغذیه شده اند و برای منافغ آنها شمشیر زده اند. پاکستان، ایران و عربستان سعودی ازجمله ممالکی اند که بیشرین نفوذ را در اراده و رفتار رهبران واحزاب جهادی اعمال کرده اند.

جناب آقای خلیلی ازجمه کسانی اند که درطول وعرض حیات سیاسی خود دریک رابطه ناموزن، نامتعارف و ارباب کارگری، با سپاه پاسداران ایران، قرار داشته است که به رغم خیلی از فرازو نشیب ها سیاسی، هنوز هم از مجرای این رابطه تغذیه و تمویل میشود.
قبل ازتشکیل حزب وحدت، آقای خلیلی ازاعضای شورای رهبری سازمان نصر بود که مسولیت دفتر نمایندگی این سازمان را در تهران به عهده داشت. درست ازهمان ایام ایشان مورد توجه ودقت منابع اطلاعاتی ایران قرار داشت. درتصور ایرانیها، آقای خلیلی چهره ی مناسبی بود که می توانست جایگزین آقای مزاری شود. آقای مزاری نیز از اعضای کلیدی سازمان نصر بود اما به دلیل اخلاق وروحیه دستور ناپذیری که داشت، درقضاوت ایرانیها آدم مطلوب نمی نمود. به همین دلیل سپاه ایران به ترفندهای متفاوتی توسل جستند تا ایشان را نابود نموده و آقای خلیلی را به عنوان گزینه مطلوب وارد تعاملات سیاسی نماید(1).

درزمستان سال 1364 کسی به نام عاقلی، که ازعوامل سیاه ایران بود، درمشهد توسط سپاه اختطاف گردیده وبعدا به قتل رسید. افراد واشخاصی دگری نیز به همین ارتباط زندانی گردید که بعد آزاد شدند. هدف ازطرح این ماجرا این بود که آقای مزاری را به اتهام این اختطاف بازداشت نموده و به همین بهانه نابود نماید. آقای مزاری خیلی سریع متوجه این دسیسه میشود و از ایران فرار کرده وبه افغانستان میرود. بعد ازچندی آقای مزاری در مربوطات ولایت نیمروز، توسط نیروهای دولتی محاصره گردیده وشایعات قتل ایشان از مابع ایرانی منتشر میگردد. به نقل از منابع موثق گفته میشود که محل بود و باش مزاری را دولایت نیمروز، آقای خلیلی به ایرانیها گذارش کرده و سپس منابع اطلاعاتی ایران به دولت کابل گزارش کرده بوده است (2). شایعه کشته شدن مزاری برای ایرانیها وهم برای آقای خلیلی خبری خوشی بود. ایرانیها می توانست آدم دستور پذیری مثل جناب آقای خلیلی را درخدمت داشته باشد و ایشان هم می توانست بدون تشویش و اضطراب، به خدمت بپردازد. اما شانس با ایشان یار نشد و آقای مزاری از این محاصره زنده بیرون برامده و پس ازمدتی به ولایت بامیان رسید.

ایرانیهای بازهم ازتلاش فرو گذاری نکرد و آقای خلیلی را به عنوان چهره مطرح وارد بازیهای روز وتعاملات سیاسی کرد. حضور آقای خلیلی را به عنوان سخنگوی شورای اتلاف احزاب مستقر در ایران، ازتلاش های ایران می توان برشمرد که برای کمرنگ کردن نقش آقای مزاری طرح وتدوین گردیده بود. شاید این جریان برای خیلی ها تعجب برانگیز باشد و باتوجه به اتهاماتی که مبنی بر وابستگی آقای مزاری به ایران مطرح میگردید. کسانی که با مزاری نزدیک بوده اند معتقدندکه رابطه مزاری با ایران، یک رابطه کاملا متعارف و مبتنی براصول تعریف شده بود؛ چیزی که هیچ وقت از آن تخطی نکرد (3). آنانیکه که بامزاری صحبت داشته اند همه براین نکته اذعان دارند که ایشان شخص جسور، مغرور و دستور ناپذیر بود (4). به دلیل همین خصوصیات اخلاقی والگوهای رفتاری اش، در ذهن و قضاوت ایرانیها ، آدم مطلوب نمی نمود. ازهمین سبب سپاه ایران برای نابودی مزاری طرح های متفاوتی را به کار بستند که حتی در قتل ایشان توسط طالبان، ردپای ایرانیها و جناب آقای خلیلی نیز قابل احساس است که بعدا در این زمینه بصورت مفصل پرداخته خواهدشد.

آقای مزاری در بامیان مقدمات تشکیل حزب وحدت را روی دست گرفت و سرانجام موفق گردید که احزاب مختلف وازهم گریز را زیر چتر یک آدرس سیاسی گرد آورد. تشکیل حزب وحدت برای ایرانیها حرکت بسیار ناخوشایند بود.از آنجایکه سیاست ایران بر مبنای تداوم بحران تدوین گردیده بود، تشکیل حزب وحدت دقیقا درجهت مخالف این سیاست قرار داشت. ایرانیها تلاشهای زیادی را به خرج دادند تا به هرنحوی که شده این حرکت را تخریب نموده واین تلاش را بی ثمر سازد. درادامه همین تلاشها، آقای شیخ ابراهیمی نماینده ویژه رهبری ایران درامور افغانستان، در ولسوالی پنجاب ولایت بامیان سفر کرد تا آقای مزاری را از تشکیل حزب وحدت منصرف سازد. اما آقای مزاری از ملاقات باایشان خود داری ورزید که این برخورد، حساسیت ایرانیها را چند برابرکرد. آقای ابراهیمی وقتیکه هیچ کار نتوانست خواست که تعدادی از فرماندهان جهادی را اغوا نماید اما دراین زمینه نیز موفقیتی قابل ملاحظه بدست نیاوره و بادست خالی برگشت(5).

دراین گیرو دار، آقای خلیلی چهره مناسبی بود که می توانست بر قامت اهداف و نیت ایرانیها رخت عمل بپوشاند. درست درهمین ایام ایشان به استخاره و استشاره سپاه پاسداران و نمایندگی رهبری ایران درامور افغانستان، وارد پیشاور گردید که تادریک فضای بازتر علیه تلاش های مزاری دست به فعالیت بزند. آقای خلیلی ازمخالفین سرسخت حزب وحدت بود و چند تن دگر را هم به اشاره و استخاره ایرانیها، درکنارش داشت. تضعیف مزاری وحزب وحدت در راس تلاش های ایرانیها قرار داشت که جناب آقای خلیلی این تلاشها را درپشاور ترجمه و تفسیر میکرد. درپاکستان برای آقای خلیلی فرصتی فراهم گردید که از آدرس سازمان نصر، با جنرال حمید گل، جنرال اسلم بیگ و دگروال جونجوا از کارگزران اصلی سیاست پاکستا در امور افغانستان، وارد مذاکره شود. نتایج این مذاکرات امکانات قابل ملاحظه ی بودکه ایشان از استخبارات پاکستان دریافت میکرد(5). باتوجه به این که برای تضعیف انسجام هزاره ها امکانات قابل ملاحظه ی را ازمنابع اطلاعاتی ایران دریافت میکرد اما قسمتی ازاین امکانات پاکستانی ها را نیز در جهت تضعیف انسجام هزاره ها به مصرف می رساند اما بیشترینه را به ذخیره می سپرد.

درابطه با آنچه که گفته آمد، جزیات خیلی بیشتری وجود دارد که از پرداختن به آن صرف نظر شد. اما با توجه به آن چه که به آن پرداخته شد، روشن می سازد که شخصیت جناب آقای خلیلی در بستر اطلاعات سپاه ایران رشد وپرورش یافته و خصلت های رفتاری ایشان هم درهمین بستر شکل گرفته اند. وقتیکه کسی با چنین خصوصیات و کاراکترهای شخصیتی در هرم رهبری یک جامعه قرار میگیرد، فرایند کار، مصیبتی خواهد بود که امروز جامعه هزاره با آن دست و پنجه نرم می نماید. حضور جناب آقای خلیلی با این صفاتی که برشمردیم در اهرم رهبری حامعه هزاره، خجلت بسیار سنگین وگران احساس میگردد که تاهنوز این جامعه تجربه نکرده است. ادمه دارد........

منابع:

1 به نقل از یک تن از اعضای شورای مرکزی حزب وحدت

2 به نقل از آقای واعظی عضو شورای مرکزی حزب وحدت

3 به نقل از فرمانده بلال نیرم

4 صحبت عبدالرب رسول سیاف دریک محفل خصوصی و همچنان نقل قول از جلالدین حقانی و حکمتیار.

5 به نقل از حاجی امینی از اعضای شورای مرکزی حزب وحدت

6 به نقل از داکتر طالب نماینده وقت آقای خلیلی درپاکستان

مسولین محترم کابل پرس را سلام تقدیم میکنم.اخیرا مقا له ای زیر عنوان«راست و دروغ مالی مقامات افغانستان محمد کریم خلیلی» بتاریخ 16 اپریل 2011 در سایت کابل پرس به نشر رسیده است که من انرا برای اولین بار خواندم.نویسنده مقاله اقای هادی میران گویا انرا در سال 2007 نوشته ونشر کرده است ک من انرا ندیده بودم.من نمیخواهم در رابطه با مقاله و یا علیه وله کسی وارد بحث شوم اما چون در مقاله از من نقل قولی صورت گرفته میخواهم فقط در این مورد توضیحی بدهم. در بخش هفتم این نوشته در زیر نویس شماره 6 «به نقل از داکتر طالب نماینده وقت اقای خلیلی در پاکستان»ا مده ودر متن زیر شماره5 <شاید غلطی تایپی باشد> چیزی بمن نسبت داده شده که من انرا بی اساس وخلاف حقیقت میدانم ومن هیچگاهی چنین چیزی نگفته ام که اقای میران انرا بمن نسبت داده است. از مسولین محترم کابل پرس تقاضا میکنم که توضیح مرا نشر نمایند. با تشکر محمدرسول طالب امریکا. 16 اپریل 2011.