نهضت های اسلامی و جهان اسلام؛ واقعیت ها و چالشها
زمان خواندن: (تعداد واژه ها: )
5- دوگانگی رفتاری و عملکرد عاطفی:
در بسیاری از جوامع مسلمان دوگانگی شخصیتی و رفتاری و عملکرد عاطفی و احساسی ویژگی آن جوامع را تشکیل میدهد. این ویژگی که هر چند مورد توجه قرار نمی گیرد و یا از روی عمد پوشیده باقی میماند بخشی از چالش ها و معضلات جوامع اسلامی و مسلمانان است.
رفتار متناقض و دوگانه که همراه با کتمان وتظاهر در میان شمار زیادی از مسلمانان و جوامع مسلمان صورت می گیرد به نوعی از ترس و نگرانی آنها بر میگردد. این نگرانی و ترس از یکسو ریشه در عدم آزادی های مدنی و اجتماعی دارد و از سوی دیگر ترس از خدشه دار شدن هویت و وجهه ی پابندی آنها به اوامر و نواهی دینی در انظار جامعه موجب این تظاهر میشود.
رفتار و عملکرد عاطفی و احساسی درمقایسه با رفتار و عملکرد عقلایی در عرصه های مختلف حیات از ویژگی های بسیاری جوامع مسلمان در کشورهای اسلامی است. بدون تردید بخشی از عوامل تعارض و افتراق داخلی، نابرده باری و ستیزه جویی در میان کشورهای اسلامی و جوامع مسلمان ریشه در رفتار و عملکرد عاطفی و احساسی دارد که بازتاب عقلاینت در آن بسیار اندک است.
6- استبداد :
درحالی که بسیاری از کشورهای اسلامی استقلال سیاسی خارجی دارند اما مردمشان در داخل از آزادی بهره مند نیستند. مسلمانها در وطن خود شان از سوی دولت های مستبد و دولتمداران خود کامه و فاسد مورد ستم قرار می گیرند. زمام داران خود کامه ی بعضی از این کشورها حتا درعنوان رئیس جمهور بیشتر از پادشاهان مطلق العنان فرمانروایی داشته اند. سلاطین و امیران حاکم در شماری از این کشورها مردم و مملکت هر دو را ملکیت شخصی خود می پندارند. بسیاری از کشور های اسلامی حکومت دارند اما فاقد دموکراسی هستند. به این معنی که مردم در تعین حکومت و رهبرانشان نقشی ندارند. در بسیاری از کشورهای اسلامی مردم هنوز رعیت هستند و از پدیده ی شهروندی در آن کشورها خبری نیست.
انتخابات آزاد به عنوان راه گزینش رهبری دولت و نظام سیاسی در کشورهای اسلامی از یکطرف سابقه ریشه دار تاریخی ندارد و از سوی دیگر تدویر انتخابات هم که در سده بیستم در واقع با تأثیر پذیری از غرب متدوال شد بیشتر نمایشی انجام میشود.
ازلحاظ تاریخی انتخابات سال 1876 عیسوی در امپراتوری عثمانی برای تدویر شورا یا پارلمان نخستین انتخابات در نوع خود بود. اما این پارلمان پس از یک دوره کوتاه در سال 1878 از سوی سلطان عثمانی منحل شد و نتوانست به عنوان یک نهاد منتخب، استبداد و نظام سلطانی را مهار کند. انتخابات در دولت عثمانی و حتا پس از سقوط این دولت و تشکیل جمهوری سکولار ترکیه نیز چهره ی واقعی و دموکراتیک نگرفت. چند بار دولت های منتخب و پارلمان منتخب ترکیه از سوی ارتش منحل شد؛ هرچند در نخستین دهه قرن 21 است که ترکیه بسوی انتخابات آزاد حرکت میکند. و جنبش آزادیخواهی که در بهار 2011 عیسوی از تونس آغاز شد و به بهار عرب شهرت یافت شاید از جدی ترین حرکت های ضد استبدادی در داخل کشورهای اسلامی به خصوص کشورهای عربی باشد. هنوز پیامد و ثمر این بهار ناروشن است. اما چرا جوامع مسلمان و کشورهای اسلامی نتوانستند نظام سیاسی غیر استبدادی را در کشورهای خود حاکم سازند و میکانیزمی در جهت انتقال قدرت و خلع زمام داران مستبد و خود کامه ایجاد کنند؟
7- تبعیض و بی عدالتی :
تبعیض و بی عدالتی دو پدیده ی گسترده و دو واقعیت ملموس دربسیاری ازکشورهای اسلامی است. برغم آنکه در منابع اسلامی به خصوص در قرآن و حدیث به پرهیز از تبعیض و تأمین عدالت تأکید میشود و مسلمانان امت واحد و برادر هم معرفی می شوند؛ اما در کشورهای اسلامی انواع تبعیض و بی عدالتی قابل مشاهده است. از تبعیض قومی و زبانی تا تبعیض مذهبی و اجتماعی و تبعیض نژادی و جنسیتی.
گروه های قومی حاکم در بسیاری از کشورهای اسلامی با اقوام مسلمان دیگر در کشورهای شان برخورد تبعیض آمیز دارند. اقوام معروف و معینی چون: کردها، بلوچ ها، بربرها، آذریها، تاجک ها، هزاره ها، ترکمن ها، و غیره در کشورهای اسلامی از شمال افریقا تا ممالک عربی خاور میانه و از ایران تا افغانستان، آسیای میانه و پاکستان مشمول تبعیض و بی عدالتی دولت ها و زمام داران این کشورها هستند.
جوامع مختلف مذهبی در کشورهای اسلامی از تبعیض مذهبی رنج میبرند. این تبعیض از سوی حاکمان و دولت های متعلق و متمایل به یک مذهب اسلامی بر پیروان مذاهب دیگر اسلامی اِعمال میشود. در بسیاری از کشورهای اسلامی که اقتدار دولتی در انحصار اکثریت سنی مذهبان قرار دارد، شیعه مذهبان تحت فشار و تبعیض زندگی میکنند. به همین گونه در کشوراسلامی(ایران) که مذهب شیعه دولت را بدست دارد با سنی مذهبان با بی عدالتی و تبعیض رفتار میشود.
تبعیض و بی عدالتی بر مبنای جنسیت نیز واقعیت دیگری است که در شماری از کشورهای اسلامی به خصوص در میان کشورهای عرب ثروتمند و نفت خیز چون عربستان سعودی وجود دارد. زنان در این کشور و شمار کشورهای دیگر عربی بصورت گسترده مورد تبعیض و بی عدالتی قرار می گیرند. بیش از نود در صد زنان در عربستان سعودی قربانی خشونت خانگی میشوند. همچنان دولت ها و زمام داران این کشورها در برابر ملیونها مهاجر و کارگر مسلمان از کشورهای دیگر اسلامی با تبعیض و بی عدالتی مضاعف رفتار میکنند. مهاجران و کارگران مسلمان کشورهای دیگر در این کشورهای اسلامی عرب برغم ده ها سال اقامت و کار هرگز از حقوق مساوی اجتماعی و انسانی با ساکنان بومی و عرب آن کشور بهره مند نمی شوند.
8- معضل اقلیت :
یکی از چالش های عمده برای مسلمانان جهان به ویژه برای بخشی از جوامع مسلمان موقعیت آنها به عنوان اقلیت های اجتماعی در میان کشورهای مختلف دنیا است. در حدود یک سوم مسلمانان جهان در کشورهای زندگی دارند که در اقلیت هستند. شماری از این جوامع اقلیت مسلمان در واقع مسلمانان مهاجر هستند که در کشورهای غربی به سر میبرند. اما بسیاری از اقلیت های مسلمان که شمارشان به صد ها ملیون میرسد ساکنان بومی کشورهای چون هندوستان، روسیه، اسرائیل، فلیپین، تایلند و تعدادی از کشورهای افریقایی هستند. در حالی که معضل اقلیت های اجتماعی مسلمانان در این کشورها متفاوت است، اما اقلیت های مسلمان در میان اکثریت بومی غیر مسلمان کشورهای خود درگیر تنگناها ودشواریهای فروانی اند. مشکلات و چالش های حل ناشده در دنیای اسلام از افتراق و تعارض درونی تا عقب ماندگی های سیاسی و اجتماعی و از ناتوانی های اقتصادی و نظامی تا وابستگی به دنیای غرب معضل اقلیت های مسلمان را در جهان مضاعف میکند.
9- افراطیت و خشونت گرایی :
نابردباری، افراط گرایی و ستیزه جویی توأم با تروریزم چالش و معضل امروز دنیای اسلام، جوامع مسلمان و کشورهای اسلامی هر چند نه در تمام کشورهای اسلامی و جوامع مسلمان است. افراطیت دینی در این تعبیر پابندی شدید به احکام و فرامین عبادی و اجتماعی اسلام نیست. افراطیت دینی به معنی مخالفت و خصومت جریان های افراط گرای اسلامی با هر اندیشه و آیینی منهای اسلام مورد تعبیر وقرائت آنها است. حتا این خصومت شامل مسلمانان نیز می شود. زیرا آن گروه های مربوط به جریان افراطی که قرائت و برداشت خود را به عنوان اسلام حقیقی و راستین با توسل به خشونت و ترور می خواهند تطبیق کنند گروه های اسلامی ناهمسو با این قرائت را نیز مشمول تحمیل خشونت و کشتار میدانند.
عملیات انتحاری، خطر ناک ترین و مخوف ترین اقدام و عمل جریان های افراط گرای اسلامی شمرده میشود که در تاریخ اسلام کم سابقه و حتا بی سابقه است. هر چند جریان افراطگرا و گروه های مروج این عملیات در میان جریانهای اسلام گرایی اندک هستند و در افکار عامه مسلمانان و جوامع اسلامی از پایگاه و جایگاهی نیز برخوردار نیستند، اما بارمنفی آنرا مسلمانان در اقصی نقاط جهان بدوش میکشند.
بیشترین قربانی عملیات انتحاری طالبان درافغانستان، پاکستان و گروه القاعده در این کشورها و کشورهای عربی عراق، یمن، سومالیا و غیره مسلمانان این کشورها اعم از کودکان، زنان و مردان بی گناه هستند.
نه تنها مسلمانان در کشورهای خود قربانیان اصلی عملیات انتحاری و تروریزم جریان تکفیری و افراطگرا میباشند، بلکه اقلیت های مسلمان در تمام کشورهای غیر اسلامی جهان تحت فشار دولت ها و افکارعامه قرار می گیرند. درحالی که عملیات انتحاری جریان افراط گرایی از چالش ها و معضلات امروز دنیای اسلام و به خصوص نهضت اسلامی است، اما دنیای اسلام و جریان اسلام گرایی تا کنون به راه حل عملی این معضل دست نیافته اند.
ادامه دارد
