پشت پرده نخستین ماهواره افغانستان

ماهواره‌ای که «افغان‌ست یک» نامگذاری شده و به زودی در مدار ٤٨ درجه شرقی در فضا جابجا می‌گردد، قبلا به علت «نقص شدید فنی» از دایره تجارتی یوتل‌ست خارج گردیده و طی دو سال اول قرار گرفتن در مدار زمین عملا بدون استفاده و سرگردان در فضا گشت می‌زد.

این ماهواره تولید مشترک شرکت فرانسوی EADS Astrium و «سازمان تحقیقات فضایی هندوستان» می‌باشد که به تاریخ ٢٠ دسامبر ٢٠٠٨ ^(*) توسط راکت Ariane 5ECA همراه با ماهواره HotBird 9 به فضا پرتاب گردید تا خدمات اینترنتی، پخش چینل‌های تلویزیونی و انتقال داده‌ها را انجام دهد. نام اولیه آن W2M بود که باید جای ماهواره W2 را می‌گرفت که عمرش در ٢٠١٠ به پایان می‌رسید.

زمانی که تلاش برای جابجایی W2M در موقعیت ١٦ درجه شرقی جریان داشت، این ماهواره دچار نقص فنی گردید. به تاریخ ٢٨ جنوری ٢٠٠٩ یوتل‌ست طی اطلاعیه‌ای اعلام نمود که به دلیل «ناهنجاری شدید که زیرسیستم انرژی آن را متاثر ساخته» نمی‌تواند از آن استفاده تجارتی نماید بنا از تسلیمی آن ابا می‌ورزد. گایولیانو بیریتا، رییس یوتل‌ست، این نقیصه را «ناامیدی وخیم برای یوتل‌ست» خوانده بود.

روزنامه «دی هندو» به تاریخ ٢٥ فبروری ٢٠٠٩ از زبان مدهاوان نیئر، رییس سازمان تحقیقات فضایی هند، نوشت که این شرکت موجودیت نقص فنی در ماهواره را تایید می‌کند و از انجام تحقیقات برای کشف دلایل آن خبر داد. و بالاخره «دی نیو اندین اکسپریس» به تاریخ ١١ جولای ٢٠١٠ نوشت که این سازمان استفاده از پرزه‌های وارد شده از خارج در ماهواره‌هایش را عامل ناکامی W2M می‌داند که امکان ترمیم آن نیز وجود ندارد.

یوتل‌ست در یک گزارش مالی‌اش نوشت که به دلیل بی‌استفاده‌ماندن W2M، به تاریخ ٢٧ فبروری ٢٠٠٩ از شرکت بیمه به عنوان «خسارت کامل» درخواست غرامت نموده که در جون ٢٠٠٩ مبلغ یکصد و بیست و نیم میلیون (١٢٠٥٤٥٥٠٠) یورو بیمه دریافت نموده است. این درحالیست که قبلا یوتل‌ست یک عشاریه هشت میلیون یورو به علت تاخیر در تهیه ماهواره، از شرکت هندی نیز جریمه حاصل نموده بود.

به نظر سایت «ستلایتس» با از کار افتادن سیستم انرژی، این ماهواره در شارژ بتری‌هایش ناتوان است و برای هفت کیلووات برق مورد نیاز فقط به تخته‌های آفتابی‌اش متکی است که در فصل خزان و زمستان با کمبود شدید برق مواجه خواهد بود.

هرچند «یوتل‌ست» میزان کارآیی این ماهواره را در جایی تذکر نداده است، اما بنابر اطلاعات در سایت‌های دیگر، از ٣٠ فرستنده (Transponder) نصب‌شده در ماهواره،‌ ٢١ آن کاملا فلج و فقط ٩ دستگاه باقی‌مانده نیمه‌فعال اند که به علت سیگنال ضعیف استفاده تجارتی از آن میسر نیست. بنابر گفته وزارت مخابرات افغانستان،‌ چهار فرستنده Ku-band آن به افغانستان واگذار می‌گردند.

با ناکامی W2M، یوتل‌ست سفارش ماهواره W3B را داد تا وظیفه ماهواره ناقص را به عهده گیرد. اما این یکی نیز در اکتوبر ٢٠١٠ در جریان پرتاب به فضا تخریب و غیرقابل‌استفاده گردید. بنا از روی ناگزیری با از کار افتادن W2 در فبروری ٢٠١٠، W2M به مدار ١٦ درجه شرقی انتقال داده شده بعد از حدود دو سال سرگردانی در فضا، برای کاربرد محدود به کار انداخته شد.

از ٢٠١٠ الی ٢٠١٤، این ماهواره برای ارایه خدمات منحیث «پشتیبان موقتی» در کنار سایر ماهواره‌ها در چند مدار مخلتف مورد استفاده جزئی قرار گرفت. از همین رو در مارچ ٢٠١٢ به Eutelsat 48B تغییر نام داده شد و از اواخر همین سال Eutelsat 28B مسما گردید.

این ماهواره معلوم نیست بر اساس چه قراردادی و در بدل چه معاملات پس پرده به افغانستان تعلق گرفته است. مجله «ست نیوز» (٢٩ جنوری ٢٠١٤) نیز گزارش داد که دولت افغانستان و یوتل‌ست هیچکدام شرایط قرارداد را فاش ننمودند. وقتی نماینده حزب همبستگی با آقای نصرت رحیمی سخنگوی وزارت در تماس شده در مورد نقص فنی ماهواره جویای معلومات شد، او گفت امریکا و غیره کشورها صحت آن را تضمین کرده اند.

امیرزی سنگین چند ماه قبل اعلان نمود که «نخستین ماهواره افغانستان تا شش ماه آینده به فضا فرستاده خواهد شد» و خبر داد که سه شرکت (فرانسوی، سویدی و کمپنی مشترک چین و سریلانکا) داوطلب شده‌اند که در زمینه تطبیق پروژه تهیه ماهواره برای افغانستان، که حدود ٣٠٠ میلیون دالر هزینه خواهد داشت، سرمایه‌گذاری نمایند. (رادیو آزادی، ١٥ حمل ١٣٩٢) اما معلوم نیست که چرا باید از این میان به دریافت ماهواره از کارافتاده شرکت فرانسوی توافق صورت گیرد.

وزارت مخابرات و دولت افغانستان می‌کوشند از این گونه «پیشرفت»‌ها در زمینه تکنولوژی سود تبلیغاتی برده آن را به رخ مردم کشند تا فساد لجام‌گسیخته و بی‌کارگی‌ دستگاه حاکمه توجیه گردد. بر اساس همین سیاست است که هفته‌هاست تبلیغات این وزارت از شبکه‌های تلویزیونی به صورت یک اعلان تجارتی به نشر‌ می‌رسد.

وزارت مخابرات که همیشه به مثابه موثر‌ترین وزارت برجسته می‌شود، اخیرا در لیست شانزده نهاد دولتی افغانستان قرار دارد که بر اساس گزارش ٣٠ جنوری ٢٠١٤ «سیگار» یا اداره بازرسی عمومی امریکا برای بازسازی افغانستان، در مدیریت و حسابدهی کمک‌های خارجی ناکام بوده است.

طی ١٢ سال گذشته افغانستان به بازار بی‌کیفیت‌ترین و فرسوده‌ترین بنجاره غرب بدل شده است. از مواد خوراکی گرفته الی ادویه، سامان آلات و تجهیزات اردو و پولیس همه با بدترین کیفیت ممکن و بدون هیچ نظارتی وارد کشور می‌شوند. چند هفته قبل مطبوعات از تسلیم‌دهی ده‌ها فروند طیاره باربری فرسوده و بی‌کاره به اردوی ملی خبر دادند که همه در پارکنگ‌های میدان‌هوایی بی‌استفاده مانده‌اند و اینک ماهواره‌ فرسوده‌ای به افغانستان تعلق گرفت که کشورهای پیشرفته معمولا برای خارج‌کردن آن از مدار زمین دچار مشکلات جدی اند.