Hask
چهار شنبه
23 جنوری 2013
زمان خواندن:
(تعداد واژه ها: )
همرسانی
دوه ډلو يې ويشو
- نارينه
او ښځينه
- د
ليك له پلوه
لومړى
به نارينه او ښځينه توري وڅيړو
.
الف
: نارينه توري
(ا ج ح ځ د ډ س ش ښ ص ض ع
غ ق ك ګ ل م ن )
ب
: ښځينه توري
(ب ت ث چ څ خ ر ږ ز ژ ړ ط
ظ ف ه ي ې ۍ ى ئ )
- د
ليك له پلوه هم په دوه ډوله دي
الف:
يو ځاي كيدونكي توري
- هغه
توري دي چي له ځانه وروستني توري سره يو ځاى تړلي كيږي
(ب پ ټ ث ج ح چ ځ خ څ س ش
ښ ص ض ط ظ ع غ ف ق ك ګ ل م ن ه ي ئ )
ج:
نه يو ځاي كيدونكي توري
- هغو
تورو ته وايي چي وروستني توري ( راتلونكي هغه ) سره ونه تړل سي
(د ډ ذ ژ ز و)
يادونه:
په عربي ژبه كي همزه(ء) د خوزنده الف كار وركوي لكه جرائت، هيئت.
- عربي
توري په پښتو كي :
دا
توري په ځانګړو عربي ويېونو كي د كاروني وړ وي د كره پښتو په ويېونو (الفا ظو) كي دا توري نه كارول
كيږي
(ث ص ض ط ظ ع ف ق )
- دري
توري په پښتو كي :
د
دري ژبي ځانګړي توري يواځي د دغي ژبي د ټكو يا كليمو د كاروني پر وخت كاريږي .
(پ چ ژ ګ )
- د
پښتو ځانګړي توري چي په دري او عربي كي نه راځي
( ټ ډ ړ ږ ڼ ښ څ ځ )
- ږغيز
يا كمكي توري: لكه ( ا ، و ، ه ، ي )
.
او
نور ټول توري غلي ( چوپ) توري بلل كيږي
.
۱-
كومكي
ږغونه:
كومكي
غږونه په پښتو كي په دوه ډوله دي يو ډول خوځندي(حركتوالا ) او بل ډول يې توري دي.
- خوځندي(حركتونه)
أ-
زور لكه: ور، غر ، غږ
ب-
زوركى لكه : شل ، وچ، مچ ،
ت-
زېر لكه : عالم ، كامل ، ساحل
.
ث-
پېښ لكه: تكامل ، تجاهل.
۲-
په
پښتوكي كله كله په يو نيم حركت باندي د اواز زيات فشار او زور راځي چي (غچ) ورته وايو د غچ له لاري
د ټكي مانا بدليږي لكه (غوټه) كه د اواز زور په (غ) راسي نو د (ګرې) مانا وركوي او
كه په (ټ) راسي نو د پكتيا او خوست ولايتونو د لهجې په بنسټ د (لوى ،ستري ) مانا
وركوي .
۳-
غړوندى(سكون) :
- لاندې
ارونه ( اصول ) لري .
الف:
پر ساكن توري يې پيل روا دي او دنيم حركت په ډول ويل كيږ ي لكه سپوږمۍ ، لمر ، پسه .
ب:
په پښتو كي تر درې ساكنو پوري هم يو ځاى راتلى سي خو پدې شرط چي لومړى ساكن يې كومكي
تورى وي لكه مياشت ، څلوېښت ، پنځوس
.
كومكي
توري: په پښتو كي كومكي توري څلور دي خو هغه وخت كومكي توري گڼل كيږي چي ساكن وي
او مخكي ترې كومكي توري نه وي
.
۱ ا (الف) د ټكي ( كليمې ) تر منځ او پاى كي راځي
كښي داځي لكه: اكا ، انا ، مانا او نور.
۲ و(واو) په څلور ډوله دي:
a- نرم
(واو): چي پوست او نرم ويل كيږي او مخكې تورى يې زور ولري لكه : لو ، پلو ، چلو .
b- څرگند
و (واو): مخكي تورى يې څرگنده او دروند پيښ ولري لكه :چاكو ، الو ، تالو..
c- اوږد
(واو) : چي اوږد او نرم ويل كيږي او مخكي تورى يې اوږد پيښ ولري لكه : كور ، مور ،
خور ...
d- كوچني(واو):
چي مخكي تورى يې سپك او لنډ پيښ ولري لكه : تاسو ، لومرى
.
۳ ي (يا): په پښتوكي (ياګاني ) پنځه ډوله ده:
a- نرمه
(ى): دا ډول ( يا ) هيڅ ټكي نه لري . پسته ويل كيږي او دمخي تورى يې (زور) ولري لكه: منى ،ژمى
،كړى ، او نور ........
b- څرگنده
(ي): دا ډول ( يا ) لاندي دوه ټكي لري .چي د مخي تورى يې دروند او څرګند(زير) ولري
لكه: ښكلي ، ښادي .......................
c- ښځينه
(ۍ): زوركي والا (يا ) هم ورته ويلى سو او لكۍ والا ( يا ) يې هم بللى سو يانې د
مخي تورى يې زوركى لري او يواځي د كليمې په پاى كي راځي لكه: هګۍ ، خولۍ ...............................
d- د
جمعې يا د فعل (ئ ) د پاسه همزه (ئ) خوري په نوم يا صفت كې د (ۍ) په څير لوستل كيږي .
e- اوږده(ې)
اوزده ويل كيږي او د مخې تورى يې اوږد زير لكه: شيدې ، مستې ، ............
۴-
(هه) په پښتوكي په دوه ډوله
ده:
a - څرگنده او لويه (هه) چه د مخي تورى يې زور لري لكه: پياله ، وزه،
جامه .....
b پټه او كوچنۍ (هه) د
مخې تورى يې زوركى لري لكه: پسه ، نيكه
تاسو
پوهيږئ ٰ چي هر مانا لرونكي ټكي ته كليمه وايي او د يوې موخي ( هدف ) د څرگندو لو
لپاره اړ يو چي څو كليمي سره يو ځاي كړو. ددغو ټكو ( كليمو) له يو ځاى كېدو څخه غونډله
يا جمله جوړيږي .
په
پښتو كي نوم د كليمې له ډولونو يا د كلام له توكو سره يو ډول دي.
لكه
لمر ، زوى ، ورور ، چرګ ، ميوند
.
د
مانا له مخي د نوم ډولونه:
نوم
د مانا له مخې په پنځه ډوله دى:
۱ ځانګړى نوم:
چي
خاص سړى يا يو ځانګړى شى راپيژني ( معرفي كوي ) لكه: احمد شاه بابا، رحمن بابا، كابل،
حمزه بابا ...
۲ عام نوم:
هغه
دى چي يو خاص شى ترې نه مراديږي بلكې پر خپلو ډولونو يوشان دلالت كوي لكه : لرګى ، پاڼه ...........................
۳ د جنس نوم:
هغه
دى چې پر لږ او ډيرو باندې يو ډول دلالت وكړي لكه:اوبه ، غوړي ، غنم ، تيل.
۴ ډله ييز نوم:
هغه
دى چي په لفظ كي مفرد وي او په مانا كي د يوې ډلي لكه: لښكر، جرګه، رمه ، ټولى ،
ولس او داسي نور و لپاره وركارول سي
.
دا
نوم د ډيرو ډلو په شتون يا يې يادونه جمعه كيږي لكه: جرګې ، رمې ، ډلې او نور .
۵ مجرد نوم:
هغه
دى چي هغه څيز په سترګو نه ليدل كيږي لكه: عقل،پوهه،ويره او داسې نور.
نوم
د جوړيښت له پلوه په دوه ډوله دى
:
مركب نوم: چي له دوو يا
زياتو كليمو څخه جوړ سوي وي
.
لكه:
شيرپور، كندهار ، شيرشاه مېنه ، بريكوټ او نور مركب نومونه كله كله په مخفف ډول هم
راځى لكه: ترله (دتره لور)
۲ بسيط نوم : دا داسي نوم دى چي له يوې مفردي
كليمې څخه جوړ يږي او نور توكي نه لري
لكه
: كټ ، لاس ، سر ، زړه ، خوله او داسې نور
.........
له پښتو ګرامر څخه
ليكوال: وفي الله مياخيل
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>