بیلان آزادی مطبوعات در جهان ٢٠١٠

٢٠١٠ در ارقام روزنامه‌نگار کشته شده ٥٧

روزنامه‌نگار ربوده شده ٥١

روزنامه نگاردستگیر شده ٥٣٥

روزنامه‌نگار مورد تعرض و تهديد قرار گرفته ١٢٧٤

رسانه سانسور شده ٥٠٤

روزنامه نگار تبعیدی ١٢٧

وبلاگ نويس بازداشت شده ١٥٢

وبلاگ نويس مورد تعرض و تهديد قرار گرفته ٥٢

کشورهای سانسورگر اینترنت ٦٢

کاهش مرگ خبرنگاران در مناطق جنگی

در سال میلادی ٢٠١٠ در سراسر جهان ٥٧ خبرنگار به هنگام انجام وظیفه خود کشته شده‌اند. سال گذشته این آمار ٧٦ نفر بود که نشانگر کاهشی ٢٥ درصدی است. تعداد روزنامه‌نگاران کشته شده در مناطق جنگی در طی سال‌های گذشته کمتر شده است. نکته قابل ملاحضه این است که تشخیص هویت قاتلان در میان باند‌های مافیایی،نطامیان، گروه‌های مذهبی افراطی و دولت‌ها بیش از پیش دشوار شده است.

ژان فرانسوا ژولیارد دبیر اول گزارش‌گران بدون مرز در این باره اعلام کرد « نسبت به سال گذشته تعداد کمتری خبرنگار در مناطق جنگی کشته شده‌اند، حرفه‌کاران رسانه‌ها بیش از هر کس قربانی تبه‌کاران و باندهای قاچاق‌بران مواد مخدر شده‌اند. باندهای مافیایی و شبه نظامیان نخستین عاملان قتل خبرنگاران در جهان هستند. داو آینده تلاش برای پاک کردن این پدیده است. مقامات حکومتی کشورهایی که در آنها خبرنگاران به قتل می‌رسند،در مبارزه با مصونیت از مجازات که عاملان این جنایات از آن سود می‌جویند، مسوولیت اصلی را بر عهده دارند. اگر دولت‌ها همه‌ی تلاش خود را برای مجازات قاتلان خبرنگاران بکار نگیرند، عملا به شریک جرم جنایتکاران تبدیل می‌شوند.»

خبرنگاران گروگان‌های باج‌گیری

سال میلادی ٢٠١٠ از سال‌های گذشته با رشد چشم‌گیر اختطاف خبرنگاران متمایز می‌شود. در سال ٢٠٠٨ این تعداد ٢٩ مورد بود، در سال ٢٠٠٩ ، این رقم به ٣٣ مورد رسید و در سال ٢٠١٠ آمار روزنامه‌نگاران ربوده شده ٥١ مورد است. خبرنگاران کمتر از پیش بعنوان ناظران بیرونی انگاشته می‌شوند. بی‌طرفی و ماموریت حرفه‌ای آنها نیز مورد احترام قرار نمی‌گیرد.

« ربودن خبرنگاران بیشتر از پیش رایج شده است و کشورهای بیشتری را در بر گرفته است. برای نخستین بار، در سال ٢٠١٠ هیچ کدام از ٥ قاره‌‌ی جهان از این بلا بی‌نصیب نماندند. خبرنگاران در عمل به وسیله‌ای برای باج‌گیری تبدیل شده‌اند. اختطاف‌گری به ربایندگان امکان تامین مالی فعالیت‌هایشان را می‌دهد، دولت‌ها را به سرخم کردن در برابر درخواست‌هایشان وادار می‌کند و اینگونه پیام‌‌شان را به افکار عمومی می‌رسانند. برای گروه‌های درگیر تضمین کننده‌ی شکلی از تبلیغات برای خود است.

در این باره نیز دولت‌ها برای شناسایی و به عدالت سپردن گروگان‌گیران باید تلاش بیشتری انجام دهند. بدون این تلاش گزارش‌گران محلی و خارجی امکان حضور در برخی مناطق را نخواهند داشت و مردمان آنجا با سرنوشت تلخ خود تنها خواهند ماند.»

در سال ٢٠١٠ به ویژه در افغانستان و نیجریه خبرنگاران با این خطر رودرو بوده‌اند. در افغانستان اختطاف استفان تاپونیه و هروه دکی‌ئر و سه همکار افغانشان از ٢٩ دسامبر ٢٠٠٩ تا امروز یکی از طولانی‌ترین گروگانگیری‌های تاریخ روزنامه‌نگاری فرانسه از آغاز دهه نود
هیچ نقطه‌ای از جهان نیست که در آن روزنامه نگاری کشته نشده باشد

در سال میلادی ٢٠١٠ در ٢٥ کشور جهان خبرنگار کشته شده‌ است. از زمان انتشار بیلان سالانه‌ی گزارش‌گران بدون مرز تا امروز این نخستین بار است که در این تعداد کشور خبرنگار به قتل رسیده است. نزدیک به ٣٠ درصد خبرنگاران کشته شده در قاره آفریقا به قتل رسیده‌اند. ( در آنگولا، کامرون،نیجریه، اوگاندا، جمهوری دمکراتیک کنگو، سومالی که هفت کشور از ٢٥ کشور تشکیل دهنده قاره آفریقا هستند) اما آسیا با ٢٠ مورد قتل و پاکستان در صدر آن با ١١ روزنامه نگار کشته شده پر مرگ‌ترین قاره جهان است.

از زمان انتشار بیلان سالانه‌ی گزارش‌گران بدون مرز تا امروز و در میان ٦٧ کشوری که در آنها خبرنگاران به قتل رسیده‌اند، در تعداد اندکی از آنها چون افغانستان، کلمبیا، عراق، مکزیک، پاکستان، فلیپین، روسیه و سومالی هیچ تغییری چشم‌گیری به وجود نیامده است. در این کشورها می‌توان گفت فرهنگ خشونت علیه مطبوعات نهادینه شده است. سه کشور پرخشونت در طی ده سال گذشته افغانستان، عراق و مکزیک هستند. در پاکستان هرسال‌ چون سال پیش تکرار می‌شود، خبرنگاران که یا از سوی گروه‌های اسلامی مورد هدف قرار می‌گیرند و یا قربانی عملیات انتخاری می‌شوند، سنگین‌ترین هزینه را در سال گذشته پرداخت کرده‌اند.

در عراق خشونت علیه روزنامه‌نگاران از سر گرفته شده است. در کل ٧ روزنامه‌نگار درسال ٢٠١٠ کشته شده‌اند، اکثر آنها پس از عقب نشینی ارتش امریکا به قتل رسیده‌اند. در ٢٠٠٩ این آمار ٤ نفر بوده است. خبرنگاران در این کشور قربانی جریان‌های مختلفی از جمله قدرت‌های محلی،گروه‌های فاسد، جنبش‌های مذهبی هستند که مستقل بودنشان را نمی‌پذیرند.

در مکزیک خشونت مفرط باندهای قاچاقبری علیه همه‌ی مردم و به ویژه بر ضد روزنامه‌نگاران شاخص عمل می‌کند. این امر گزارشدهی از وقایع را تخریب کرده است. گزارش‌گران برای اجتناب از خطر، محبور به انجام کاری حداقلی هستند.

هندوارس، در امریکای مرکزی، دارای سه روزنامه‌نگار کشته شده است - در میان نه خبرنگار به قتل رسیده، در سال ٢٠١٠ - در ارتباط با حرفه روزنامه‌نگاری است. در پی کودتای ٢٨ ژوئن ٢٠٠٩ خشونت سیاسی نیز به خشونت "سنتی" جرایم سازمان‌یافته، پدیده رایج در این منطقه، اضافه شده است.

در سال گذشته، تایلند نیز که مطبوعات علیرغم مشکلات روی داده از استقلال نسبی بهرمند هستند، از آسیب در امان نماند. در ماه آوریل و می دو روزنامه‌نگار خارجی، فابیو پولانگی ایتالیایی و هیروکی مورموتو ژاپنی به هنگام درگیری میان پیراهن قرمزها هواداران، تاکسین شین واتارا، نخست وزیر سابق و پلیس در بانکوک و به احتمال زیاد با شلیک ماموران پلیس کشته شدند.

کشته شدن خبرنگاران در اروپا

در سال گذشته دو روزنامه‌نگار اروپایی در یونان و لیتونی به قتل رسیدند، که تا امروز چگونگی و چرای قتل آنها مشخص نشده است. در یونان که عدم ثبات سیاسی و اجتماعی بی‌تاثیر بر کارکرد رسانه‌ها نیست، سوکراتیس گویولیاس خبرنگار و مدیر رادیو تما ٩٨،٩ در تاریخ ١٩ ژوئیه با شلیک گلوله در برابر منزلش به قتل رسید. پلیس تا این لحظه یک گروه چپ‌گرای افراطی به نام "فرقه انقلابیون" را مسوول قتل اعلام کرده است.
در لیتونی کشوری که تا کنون از محیطی آرام برای مطبوعات بهرمند بوده است گریگوریجیس نمکوف مدیر و سردبیر روزنامه میلیون و مالک یک شبکه تلویزیونی در تاریخ ١٦ آوریل ٢٠١٠ باشلیک دو گلوله در سرش به هنگام بازگشت از یک جلسه کاری کشته شد.

اینترنت پناه نیست

گزارش‌گران بدون مرز به تحقیق در باره قتل وب‌نگار مصری خالد محمد سعید ادامه می دهد. وی پس از بازداشتش در یک کافی نت از سوی دو پلیس با لباسی شخصی در خیابان مورد ضرب و شتم قرار گرفته و به قتل رسید. بنا بر اطلاعاتی که منتشر شده است وی در انتشار ویدئویی از دخالت ماموران پلیس در پخش مواد مخدر دست داشته است. پزشکی قانونی علت مرگ وی را زیاده روی در استفاده از موارد مخدر اعلام کرده است. اما عکس‌های منتشر شده از پیکر او این امر را رد می کنند و تائید کننده قتل به وسیله ضرب و شتم هستند.

آمار وب‌نگاران دستگیر شده نسبت به سال گذشته به شکل نسبی ثابت مانده است. این امر نشانگر عادی شدن سرکوب وب‌نگاران و سانسور اینترنت است. مسدودسازی سایت‌ها دیگر امری تابو نیست، سانسور اشکال دیگری را نیز به خود گرفته است : تبلیغ سیاسی یک طرفه و تهاجمی و استفاده بیشتر از حملات سایبری برای به سکوت وادار کردن کاربران معترض. نکته مهم دیگر این است که سانسور فقط از سوی دولت‌های سرکوبگر اعمال نمی‌شود و می‌تواند از سوی دمکراسی‌ها با وضع قوانین محدود کننده نیز بکار گرفته شود.

تبعید : اخرین شانس

در برابر خشونت و سرکوب، بسیاری از حرفه‌کاران رسانه‌ها مجبور به ترک کشور خود شده‌اند. در سال گذشته ١٢٧ روزنامه‌نگار از ٢٣ کشور جهان مجبور به ترک کشور خود شده‌اند. برای دومین سال متوالی ایران با ٣٠ روزنامه‌نگار تبعیدی بیشترین تعداد فرار روزنامه‌نگاران را به خود اختصاص داده است. آفریقای مرکز نیز از خبرنگاران خالی می‌شود. نزدیک به ١٥ روزنامه‌نگار اتیوپیایی و سومالیایی در سال گذشته کشور خود را ترک کرده‌اند. تبعید اجباری ١٨ روزنامه‌نگار زندانی کوبایی به اسپانیا از جمله وقایع مهم سال ٢٠١٠ بود. این روزنامه‌نگاران از سال ٢٠٠٣ در زندان بسر می‌بردند.

توضیح : گزارشگران بدون مرز برای ارائه این بیلان همچون سالهای گذشته مواردی را برشمرده است که رابطه میان حرفه‌ی قربانی با حادثه برای سازمان یا کاملا و یا با احتمال نزدیک به یقین مشخص شده است. این آمار مبتنی بر مواردی است که گزارش‌گران بدون مرز از آنها مطلع شده و مواردی را که قربانیان برای حفظ امنیت خود خواهان افشای آن از سوی خود و یا ما نبوده اند خوداری کرده است.